Hipotez Nedir?

Hipotez, belli bir bilimsel sorunun çözümüne dair ortaya atılan tahmin veya varsayımlara denmektedir. Hipotez ya da diğer adıyla ön sav, olaylar arasında ilişkileri kurmak ve olayları bir sebebe bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan önermelerdir.

Bilimsel bir ifadenin hipotez kabul edilmesi için sınanabilmesi gerekmektedir. Deneyler ya da testler sonucunda "sürekli olarak" aynı ve varsayılan sonucu veren hipotezler ise teori yani kuram statüsünü kazanır.

Hipotez Ne Demek?

Hipotez, bilimsel araştırmalarda kullanılan bir kavramdır. Araştırmacıların belirli bir konuda yapacakları araştırmaların başlangıcında ortaya attıkları, henüz kanıtlanmamış ve geçici bir çözüm yolunu ifade eder. Hipotezler, bir araştırma sorununa dair olası çözüm yollarını ifade eder ve bu çözüm yollarının doğruluğu ya da yanlışlığı araştırma yoluyla sınanır.

Bilim insanları, hipotezlerle olgu ya da olaylar arasındaki ilişkileri ve neden-sonuç ilişkilerini test eder ve yeni bilimsel keşifler yaparlar. Hipotezler, bilimsel araştırmaların temel yapı taşlarından biridir ve araştırmacıların doğru sonuçlara ulaşmalarını sağlar.

Bilim insanları hipotezleri test etmek için çeşitli yöntemler kullanırlar. Deneyler, gözlemler, anketler, veri analizi ve istatistiksel yöntemler gibi araçlarla hipotezlerin doğruluğunu veya yanlışlığını sınamaya çalışırlar. Eğer hipotez doğruysa, sonuçlar hipotezin öngördüğü gibi çıkacaktır.

Ancak eğer hipotez yanlışsa sonuçlar hipotezin öngördüğü gibi olmayacaktır. Bu durumda bilim insanları hipotezi düzeltmek veya yeni bir hipotez geliştirmek için çalışırlar. Hipotezler, bilim dünyasında araştırmaların temel taşıdır ve bilimsel gelişmenin ilerlemesinde önemli bir rol oynarlar.

Hipotez Kurmak Nedir?

Hipotez kurmak, bilimsel araştırma yaparken sınanacak verileri çeşitli varsayımlar üzerinden belirlemektir. Hipotez kurmak, bir bilimsel araştırmanın ilk aşamasıdır ve bilimsel araştırmaların temelini oluşturur.

Hipotez kurarak bir durumun bilimsel yöntemler kullanılarak daha iyi anlaşılmasını sağlamış oluruz. Hipotez kurmadığımız zaman bilimsel araştırmayı neye göre yapacağımızı bilemeyiz çünkü hipotez sayesinde elimizde bir varsayım olur. Ancak bu varsayımın sınanabilir olması gerekir. Bu sınanabilir varsayımı yani hipotezi oluşturduktan sonra çeşitli bilimsel araştırma yöntemlerinden yararlanarak ne kadar doğru olduğunu belirleriz. Böylece bilimsel açıdan doğru bilgiye ulaşmış oluruz.

Hipotez Ne İşe Yarar?

Hipotez; bilimsel sorunların çözülmesine aracı olur, olay ve olgular arasındaki ilişkinin anlaşılmasına yardımcı olur. Bir bilimsel araştırmanın yapılması için hipotezin kurulması gerekir.

Hipotez kurmak, bilimsel araştırma basamakları arasında önemli yer tutar. Hipotez sayesinde bir problemin bilimsel araştırma yöntemleri kullanılarak çözülmesi sağlanır. Çünkü hipotez, bize probleme ilişkin bir varsayım sunar. Bu varsayımın test edilmesi ve yorumlanması sonucunda da bilimsel araştırma gerçekleştirilmiş olur.

Hipotezler Kaça Ayrılır?

Hipotezler iki ayrılır. İkiye ayrılan hipotezler şunlardır:

1. Sıfır hipotezi (H0) (yokluk/null hipotezi)
2. Araştırma hipotezi (H1) (alternatif hipotez)

1. Sıfır Hipotezi

Sıfır (yokluk) hipotezi değişkenler arasında farkın veya ilişkinin olmadığını gösterir. İstatistiksel hipotez olarak da adlandırılır ve sembolü H0 olarak gösterilir. 

Örneğin "Düzenli ders çalışmak ile sınavda yüksek puan almak arasında ilişki yoktur" ifadesi, düzenli ders çalışma ve yüksek puan alma değişkenleri arasında herhangi bir ilişki bulunmadığını ifade eder.

2. Araştırma Hipotezi

Araştırma hipotezi değişkenler arasındaki farkın ya da ilişkinin var olduğunu gösterir. Çoğunlukla H1 sembolü ile ifade edilir ancak Ha şeklinde de gösterilebilir.

Örneğin “Düzenli ders çalışmak ile sınavda yüksek puan almak arasında ilişki vardır” şeklindeki bir hipotez, düzenli ders çalışma değişkeni ile sınavda yüksek puan alma değişkeni arasında bir ilişki olduğunu öne sürmektedir.

Araştırmacı, araştırma hipotezini doğrulayacak ve destekleyecek bulgulara ulaşmak yerine sıfır hipotezini destekleyen bulgulara erişmeye çalışmalıdır.

Hipotez Türleri Nelerdir?

Hipotez türleri şu şekilde sıralanabilir:

1. Tanımlayıcı hipotez türleri
2. Değişkenler arası ilişki hipotezleri
3. Gruplar arası farklılık hipotezleri

Hipotezler temelde sıfır hipotezi ve araştırma hipotezi şeklinde ikiye ayrılsa da yazılış biçimi ve içerik olarak bakıldığında yukarıdaki gibi üçe ayrılarak incelenir.

1. Tanımlayıcı Hipotez Türleri

Tanımlayıcı hipotez türleri, araştırmaya konu olan olguların sahip olduğu özellikler ile ilgili bir hipotez türüdür. Bir olguyu meydana getiren unsurları araştıran bir araştırmada tanımlayıcı hipotez türünden yararlanılabilir.

Örneğin hipotez sorusunu “kadınların özel sektörde yönetim pozisyonunda erkeklerden daha az istihdam edilme nedenleri nelerdir” şeklinde belirlediğimizde bir olguyu oluşturan nedenleri, o olguyu oluşturan faktörleri inceleyeceğimiz için tanımlayıcı hipotez türünden yararlanırız. Bu örnekte hipotez cümlesini ise “Türkiye’de toplumsal cinsiyet algısı kadınların özel sektörde erkeklere kıyasla daha az istihdam edilmesinin nedenleri arasında yer alır” şeklinde kurmak mümkündür.

2. Değişkenler Arası İlişki Hipotezleri

Hipotez türleri arasında yer alan bir diğer madde değişkenler arası ilişki hipotezleridir. Değişkenler arası ilişki hipotezleri, eğer ve öyleyse gibi ifadelerin sık kullanıldığı bir hipotez türüdür.

Değişkenler arası ilişki hipotezlerinde değişkenler arasındaki ilişki, artma ve azalma gibi veriler üzerinden yön belirtme yoluyla hipoteze çevrileceği gibi bunun tam tersi de olabilir.

Örneğin “iş stresi ne kadar yüksekse iş doyumu da o kadar azalır” şeklindeki bir hipotez, iş stresi ile iş doyumu değişkenleri arasındaki ilişkiyi artma ve azalma üzerinden kurgulamıştır. Ancak “iş stresi ile iş doyumu arasında ilişki vardır” şeklinde de hipotez kurulabilir. Her iki örnek de değişkenler arası ilişki hipotezlerine örnektir.

3. Gruplar Arası Farklılık Hipotezleri

Gruplar arası farklılık hipotezleri ise iki farklı grubun dinamikleri üzerine yapılan araştırmalarda kullanılan bir hipotez türüdür.

Örneğin kaygı düzeyinin sınav başarısına etkisini inceleyen bir bilimsel araştırmada iki grup vardır: yüksek kaygı düzeyine sahip olanlar ve düşük kaygı düzeyine sahip olanlar. Bu durumda “Yüksek kaygı düzeyine sahip olan öğrencilerin sınav başarısı, düşük kaygı düzeyi yaşayan öğrencilerin sınav başarısından daha azdır” şeklinde bir hipotez kurmak mümkündür.

Yukarıdaki hipotez, gruplar arasında yön belirtir. Ancak gruplar arası farklılık hipotezlerinde ilişkinin yönünü belirtmeyen hipotezler de yazılabilir. Örneğin sadece kaygı düzeyi ve sınav başarısı arasında ilişki olduğunu belirten bir hipotez, değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü belirtmemektedir.

Hipotezin Özellikleri Nelerdir?

Hipotezin özellikleri şunlardır:

• Hipotez sınanabilir olmalıdır.
• Deney ve gözlemler ile doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir olmalıdır.
• Hipotezler açık, basit ve anlaşılır olmalıdır.
• Hipotezler var olan gerçekler ile çelişki içinde bulunmamalıdır.
• Hipotez kurumsal temellere dayanmalıdır. 
• Çalışmanın ya da araştırmanın doğasına uygun olmalıdır.
• Belirli bir sayı sınırı bulunmamalıdır.

Hipotez Nasıl Oluşturulur?

Hipotez oluşturmak için şu adımlar uygulanmalıdır:

1. Hipotez oluşturmak için soru sorulmalıdır.
2. Konu ile ilgili araştırma yapılmalıdır.
3. Hipotez, cümle haline getirilmelidir.
4. H0 ve H1 hipotezleri oluşturulmalıdır.

1. Hipotez Oluşturmak için Soru Sorulmalıdır

Hipotez oluşturmak için öncelikle bir araştırma konusu bulunmalı ve bu konuya yönelik soru sorulmalıdır. Soracağınız sorunun test edilebilir, bilimsel yöntemler kullanılarak araştırılabilir olması gerekir.

Ayrıca akademik makalelerde hipotez belirlerken konunun daha önce araştırılmadığı dikkate alınmalıdır. Ancak bazı durumlarda daha önce araştırılan hipotez tekrar araştırılabilir.

Örneğin “kaygılı kişiler sınavda daha başarısız olur mu” şeklindeki bir soru, hipotez cümlesi kurmak için idealdir. Çünkü kişilerin kaygı düzeyi psikolojik testler yardımıyla ölçülebilir ve sınav başarısı da öğrencilerin sınavdan aldığı notlar üzerinden belirlenebilir.

2. Konu ile İlgili Araştırma Yapılmalıdır

Hipotez oluştururken konuya ilişkin literatür taraması yapılmalıdır. Daha önce aynı konunun araştırmacılar tarafından nasıl ele alındığına bakılmalıdır. Bilimsel makalelerin sonuç ve tartışma kısımları incelenmeli, araştırmacıların konuya ilgi duyan bilim insanlarına verdiği tavsiyelere bakılmalıdır. Hipotez sorusu belirlenirken mutlaka bu adım uygulanmalıdır.

Örneğin kaygı düzeyi ve sınav başarısı arasındaki ilişkiyi ele alan bir araştırma için sınav kaygısı ve akademik başarı üzerine yapılan bilimsel araştırmalar incelenmelidir. Böylece konunun daha önce nasıl işlendiği öğrenilmiş olur.

3. Hipotez, Cümle Haline Getirilmelidir

Soru belirlenip gerekli araştırma yapıldıktan sonra hipotez, cümle haline getirilmelidir. Örneğin yukarıdaki örnekten ilerlersek hipotez cümlesini “Kaygı düzeyi yüksek olan lise son sınıf öğrencileri, üniversite sınavından daha düşük puan alır” şeklinde kurmak mümkündür.

Hipotezi cümle haline getirirken konuyu spesifik hale getirmekte yarar vardır. Örneğin sadece öğrencileri ele almak yerine lise son sınıf öğrencilerini inceleyecek şekilde hipotez cümlesi kurmak gerekir. Aynı şekilde sınav da üniversite sınavı şeklinde belirlenmiş ve böylece araştırmanın hangi hipotez cümlesi üzerinden ilerleyeceği belirlenmiş olur.

4. H0 ve H1 Hipotezleri Oluşturulmalıdır

Hipotez cümlesi kurulduktan sonra araştırmanın H0 ve H1 hipotezleri belirlenmelidir. H0 hipotezi, değişkenler arasında bir ilişki olmadığını belirtirken H1 hipotezi değişkenler arasında ilişki olduğunu belirtir.

Yukarıdaki örnek üzerinden ilerleyecek olursak;

H0 hipotezi: Lise son sınıf öğrencilerinin yüksek kaygı yaşaması, sınav başarısını olumsuz etkilemez.

H1 hipotezi: Lise son sınıf öğrencilerinin yüksek kaygı yaşaması, sınav başarısını olumsuz etkiler.

Hipotez Neden Oluşturulur?

Hipotez oluşturmaktaki asıl amaç evreni daha iyi kavramak, var olan sorunlara çözüm geliştirebilmek ve olaylara bilimsel çerçeve açıklık getirmektir.

Buradan da anlaşıldığı üzere hipotez oluşturmak herhangi bir kimsenin çalışmasını çöpe atmak ya da çürütmek anlamına gelmez. Geçmiş bilimsel çalışmalar veya yöntemler ile elde edilen bu hipotezler, genel anlamda daha iyi ve yaşanılabilir bir çevre oluşturabilmek için temeller oluşturur.

Hipotez Örnekleri Nelerdir?

Hipotez örnekleri aşağıdaki tabloda detaylı şekilde sunulmaktadır.

Hipotez örnekleri bu şekilde verilebilir. Alternatif hipotez örnekleri ve sıfır hipotez örnekleri buna benzer olarak çoğaltılabilir.