Meslek Hastalığı Nedir?
Meslek hastalığı, sigortalı bir çalışanın icra ettiği meslekten dolayı geçici veya kronik bir hastalığa, psikolojik veya fiziksel olarak bir bozukluğa sahip olmasıdır. Meslek hastalığı, özellikle sürekli masa başında oturmayı ya da devamlı hareket halinde olmayı gerektiren işlerde yaşanan bir sorundur.
Meslek hastalığı, işin niteliği ve işin yapıldığı çalışma koşullarının getirdiği nedenlerle ortaya çıkar. Örneğin radyoloji alanında çalışan kişilerin meslek hastalığına yakalanma riski oldukça yüksektir çünkü bu kişiler yaptıkları iş gereği sürekli radyasyona maruz kalır.
Meslek Hastalığı Tanımı
Meslek hastalığının tanımı Dünya Sağlık Örgütüne göre “iş yerinde bulunan çeşitli etmenler nedeniyle ortaya çıkan hastalıklara verilen ortak isim” şeklinde karşımıza çıkar. Dünya Sağlık Örgütü, çalışma ortamının ya da biçiminin etkilediği her türlü hastalığı meslek hastalıkları kategorisine dahil eder.
Dünya Sağlık Örgütüne göre yaygın olarak bildiğimiz meslek hastalıklarının dışında kalan başka hastalıkların ortaya çıkmasında çalışma şartları ve ortamı etkiliyse bu hastalıklar da meslek hastalığı kategorisinde değerlendirilir.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise meslek hastalığını "hastalığı ortaya çıkaran diğer faktörlerin yanı sıra yapılan işle ilgili etmenlerin de yol açtığı hastalıklar" olarak tanımlar. Örneğin deri kanseri, hipertansiyon, boyun gerilmesi sendromu, dirsek tendiniti, kömür tozu hastalığı gibi rahatsızlıklar meslek hastalığı kapsamında ele alınabilir.
Özellikle iş sağlığı ve güvenliği açısından riskli olan iş yerlerinde çalışan kişilerin meslek hastalığına yakalanma riski yüksektir. Dolayısıyla işverenlerin çalışanları gerekli önlemleri alması için uyarması, onlara eğitim vermesi ve gerekli denetimlerin düzenli olarak yapılmasını sağlaması önemlidir.
Meslek Hastalığı Kaç Gruba Ayrılır?
Meslek hastalığı beş gruba ayrılır, bu gruplar şu şekilde listelenebilir:
- A grubu meslek hastalıkları
- B grubu meslek hastalıkları
- C grubu meslek hastalıkları
- D grubu meslek hastalıkları
- E grubu meslek hastalıkları
1. A Grubu Meslek Hastalıkları
A grubu meslek hastalıkları şunlardır:
- Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları
- Gazlar
- Ağır metaller nedeniyle oluşan meslek hastalıkları
- Çözücüler
A grubu meslek hastalıkları toplam 25 alt grupta incelenir ve bu grupta 67 hastalık belirlenmiştir.
2. B Grubu Meslek Hastalıkları
B grubu meslek hastalıkları şu şekilde sıralanabilir:
- Mesleki cilt hastalıkları
- Radyasyon
- Alçak ve yüksek basınçta çalışma
- Gürültü ve titreşim kaynaklı oluşan meslek hastalıkları
- Sıcakta ve soğukta çalışma
- Tozlar nedeniyle oluşan meslek hastalıkları
B grubu meslek hastalıkları 2 alt grupta incelenir. B grubu meslek hastalıkları, kanser haricinde oluşan deri hastalıkları ile deri kanseri şeklinde iki grupta ele alınır.
3. C Grubu Meslek Hastalıkları
C grubu meslek hastalıkları şu şekilde listelenebilir:
- Psikolojik kaynaklı oluşan meslek hastalıkları
- Bakteri kaynaklı oluşanlar
- Biyoteknoloji nedeniyle oluşan hastalıklar
- Virüs kaynaklı ortaya çıkanlar
- Toz hastalıkları (pnömokonyozlar) ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları
C grubu meslek hastalıkları toplam 6 alt grupta ele alınır ve bu grupta toplam 9 hastalık yer alır.
4. D Grubu Meslek Hastalıkları
D grubu meslek hastalıkları şunlardır:
- Mesleki bulaşıcı hastalıklar
D grubu meslek hastalıkları kendi içerisinde 4 alt grupta değerlendirilir ve bu grupta 30 adet hastalık bulunur.
5. E Grubu Meslek Hastalıkları
E grubu meslek hastalıkları şunlardır:
- Fiziksel faktörlere bağlı oluşan meslek hastalıkları
E grubu meslek hastalıkları toplam 7 alt grupta incelenmekte olup bu grupta toplam 12 tane hastalık tanımlanmıştır.
Meslek Hastalığı Örnekleri Nelerdir?
Meslek hastalığı örnekleri şunlardır:
- Koroner arter hastalığı
- Hipertansiyon
- Malign lenfoma
- Astım hastalığı
- Cilt kanseri
- Bisinozis
- Tüberküloz hastalığı
- Varis
- Kalp ritim bozukluğu
- Post travmatik stres bozukluğu
- Şarbon hastalığı
- Kronik bronşit
- Radyal tünel sendromu
- Beyaz parmak sendromu
- Kedi tırmığı hastalığı
- Depresyon
- Dirsek tendiniti
- Kısırlık
- Kömür tozu hastalığı
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
- Kırım kongo kanamalı ateşi (KKKA)
- İşitme kayıpları
- Kuduz hastalığı
- Hiperpigmentasyon
Meslek hastalığı örnekleri, hem psikolojik hem de fizyolojik bozukluklar boyutunda ele alınabilir. Bazı ülkeler psikolojik hastalıkları meslek hastalığı olarak kabul etmez iken bazı ülkeler etmektedir.
Sık Görülen Meslek Hastalıkları Nelerdir?
Sık görülen meslek hastalıkları şu şekilde sıralanabilir:
- Pnömokonyoz hastalığı
- Omurga ve bel travmaları
- Omuz sakatlanmaları
- Tendon sakatlanmaları
- Silikozis
- Kifoz (kamburluk) hastalığı
- Lejyoner hastalığı
- Varis
- Kronik bronşit
- Astım hastalığı
- Alerjik kontakt dermatit
- Kızamık hastalığı
- Tüberküloz
- Hepatit-B
- Suçiçeği hastalığı
Meslek Hastalığı Şartları Nelerdir?
Meslek hastalığı şartları şunlardır:
- İşçilik şartı
- İşin yürütülmesi sırasında oluşması şartı
- Süre şartı
- Hastalık şartı
1. İşçilik Şartı
Meslek hastalığı şartları arasında ilk sırada işçi olma şartı bulunur. 5510 sayılı kanuna göre meslek hastalığından ötürü hak sahibi olacak kişi sigortalı işçidir. Başka deyişle kanuna göre meslek hastalığı, sigortalı işçilerde tanınan bir durumdur. Fakat kişi sigorta ile çalışmayan bir işçiyse meslek hastalığı tespit davası açabilir ve bu kişinin meslek hastalığının yanı sıra sigortalılık durumu da tespit edilebilir.
2. İşin Yürütülmesi Sırasında Oluşması Şartı
Fiziksel ya da psikolojik olması fark etmeksizin meslek hastalığının kişinin yaptığı işten, meslekten dolayı ortaya çıkmış olması gerekir. Eğer kişinin yaptığı iş ile hastalığı arasında bir bağlantı yoksa kişi tazminat davası açamaz.
3. Süre Şartı
Bir sağlık probleminin meslek hastalığı olarak kabul edilmesi için gerekli şartlar arasında hastalığın belli bir süre boyunca yapılan işten ötürü ortaya çıkıp çıkmaması da yer alır. Örneğin ani gelişen bir olaydan ötürü çalışanın psikolojik veya fiziksel olarak zarar görmesi durumu "iş kazası" şeklinde nitelendirilir. Ancak meslek hastalığında süre faktörü devreye girer. Her iki durumda da işçi, çalıştığı iş yerine tazminat davası açabilir.
4. Hastalık Şartı
Meslek hastalığı şartları arasında hastalığa Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Yönetmeliği ve Tüzüğü’nde yer verilmesi de bulunur. İşçinin sahip olduğu hastalığı, tespit davası ya da SGK sağlık raporu aracılığıyla bildirmesi gerekir.
Ancak işçi, yönetmelikte yer almadığı halde yaşadığı hastalığın yaptığı işten ötürü kaynaklandığını iddia ediyorsa bu anlaşmazlığın giderilmesi için Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu devreye girer. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, işçinin yaşadığı sağlık probleminin meslek hastalığı olup olmadığına ilişkin son kararı verir.
Meslek Hastalığı Raporu Nasıl Alınır?
Meslek hastalığı raporu almak isteyen bir işçi, SGK müdürlüğüne dilekçe vermelidir. Dilekçenin ardından SGK müdürlüğü işçiyi bir hastaneye sevk ederek durumunun analiz edilmesini sağlar ve hastane tarafından işçiye sağlık kurulu raporu verilir.
Meslek hastalığı raporu almak isteyen kişi, SGK’ye verdiği dilekçede meslek hastalığı için başvuruda bulunduğunu, çalışma gücü kaybı oranının incelenmesini talep ettiğini belirtir. SGK bu dilekçeyi inceledikten sonra işçiyi eğitim ve araştırma hastanelerine, meslek hastalıkları hastanelerine ya da devlet üniversitesi hastanelerine yönlendirir. Hastane, kişiye sağlık kurulu raporu verir.
Meslek hastalığının tespitinde SGK eğer gerekli bulursa iş yerindeki çalışma koşullarının yarattığı tıbbi sonuçları denetleyen raporları ve buna benzer başka evrakları da inceler.
Meslek hastalığı raporu alamayan ancak yaptığı işten ötürü hastalığa yakalandığını savunan işçiler haklarını almak için tespit davası açabilir. Meslek hastalığı tespit davası ise hem SGK’ye hem de işverene açılır.
Meslek Hastalığı Tazminatı Nasıl Alınır?
Meslek hastalığı tazminatı almak için işçinin ilk olarak meslek hastalığı raporu alıp yaşadığı sorunu belgelemesi gerekir. Meslek hastalığı raporunda kişinin meslekte güç kaybı oranı, yüzde bazında belirtilmelidir. Ardından işçi, meslek hastalığı tazminatı davası açarak maddi ya da manevi tazminat alabilir.
Meslek hastalığı tazminat davası eğer işçiyi psikolojik açıdan yıpratan bir süreç yaşandıysa manevi tazminat, meslekte güç kaybına uğrandıysa maddi tazminat alınacak şekilde yürütülür. Çoğunlukla her ikisi birlikte alınır. Ayrıca işçinin ölümü halinde işçinin yakınları için tazminat davası açma hakkı doğar.
Meslek Hastalığı Tazminatı Ne Kadar?
Meslek hastalığı tazminatı aylık 550 TL ile 6000 TL arasında değişir. Meslek hastalığı tazminat ücreti işçiye aylık olarak verilir ve işçinin güç kaybı oranı ile normalde aldığı maaş üzerinden hesaplanır.
Örneğin aylık 5500 TL kazanan bir işçi, meslek hastalığından ötürü %10 düzeyde raporlu ise tazminat ücreti aylık 550 TL olacaktır. Meslek hastalığı tazminat ücretini bulmak için işçinin normalde aldığı maaşı güç kaybı oranı üzerinden hesaplamak gerekir. Ayrıca hastanın yaşı ve kusuru da meslek hastalığı tazminat ücretini hesaplarken kullanılan veriler arasında bulunur.
