İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir? İSG Amaçları ve Önemi Nelerdir?

İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların iş yerinde karşılaşabilecekleri her türlü tehlike ve riske karşı korunmasını amaçlayan disiplinler arası bir alandır. Bu alan, çalışanların sağlığını korumak ve iş kazalarını önlemek için yasal düzenlemeler, teknik önlemler ve eğitim faaliyetleriyle desteklenen sistemli bir yaklaşıma dayanır. İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları sayesinde hem bireylerin yaşam kalitesi korunur hem de iş verimliliği arttırılır.

İSG olarak da bilinen iş sağlığı ve güvenliği, yalnızca çalışanları korumakla kalmaz işverenlerin yükümlülüklerini belirleyerek işletmelerin yasal sorumluluklarını da yerine getirmesini sağlar. Bu kapsamda risk değerlendirmesi, acil durum planlaması, iş ekipmanlarının güvenliği, kişisel koruyucu donanımların kullanımı ve sağlık gözetimi gibi uygulamalar hayati önem taşır.

İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Nedir?

İş sağlığı ve güvenliği (İSG), çalışanların iş yerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak için alınan sistemli önlemler bütünüdür. İSG, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemeyi hedefler ve bu doğrultuda yasal, teknik ve eğitim temelli uygulamaları kapsar. Temel amacı, çalışanların sağlıklarını korumak, işin sürdürülebilirliğini sağlamak ve üretim sürecini güvenli hale getirmektir.

İSG kavramı yalnızca bireysel sağlıkla sınırlı değildir iş yerindeki makine, ekipman, çevresel koşullar ve çalışma yöntemlerinin tümünü içine alır. Risklerin önceden belirlenmesi, değerlendirilmesi ve ortadan kaldırılması, iş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerindendir. Bu sayede iş verimliliği korunur, çalışan motivasyonu yükselir ve iş yeri kaynaklı kayıplar en aza indirilir.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu Nedir?

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Türkiye’de çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla çıkarılmış temel yasal düzenlemedir. Bu kanun, 20 Haziran 2012 tarihinde kabul edilmiş ve 30 Haziran 2012 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Kanunun amacı, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini belirlemektir.

6331 Sayılı Kanun, kamu ve özel sektör ayrımı yapmaksızın tüm çalışanları kapsar. Risk değerlendirmesi, çalışanların eğitimi, sağlık gözetimi, acil durum planları, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesi gibi pek çok konuyu yasal zemine oturtur.

Böylece iş yerlerinde meydana gelen iş kazaları ve meslek hastalıklarının önüne geçilmesi hedeflenir. Kanun, önleyici yaklaşıma dayalıdır ve “önce tedbir, sonra üretim” ilkesini esas alır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hangi Konuları Düzenler?

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, iş yerlerinde çalışanların sağlığını korumaya ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmaya yönelik temel düzenlemeleri kapsar. 6331 Sayılı Kanun’un düzenlediği başlıca konular şunlardır:

• İşverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri
• Çalışanların hak ve sorumlulukları
• Risk değerlendirmesi yapılması
• Acil durum planlarının hazırlanması
• İş kazası ve meslek hastalığı bildirim yükümlülükleri
• İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirme şartları
• Sağlık gözetimi ve periyodik muayeneler
• Çalışanların İSG eğitimi alma zorunluluğu
• İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşturulması
• Denetim ve idari yaptırımlar

Bu düzenlemeler sayesinde hem çalışanların sağlığı korunur hem de işverenlerin iş yerindeki güvenlik önlemlerini sistemli ve yasal bir çerçevede yürütmesi sağlanır. Kanun, tüm iş yerlerine önleyici yaklaşımı benimsetmeyi ve sürdürülebilir bir güvenlik kültürü oluşturmayı hedefler.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kimlere Uygulanmaz?

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, kapsamı oldukça geniş olmakla birlikte bazı kişi ve faaliyet alanlarını kapsam dışında bırakır. Kanun; Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Millî İstihbarat Teşkilatında çalışan personeli kapsamaz.

Bu birimlerde görev yapanlar, görevlerinin özelliği ve kamu güvenliği gereklilikleri nedeniyle farklı mevzuatlara tabidir. Aynı şekilde afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri sırasında çalışan personel de kanun kapsamı dışında tutulur.

Ev hizmetlerinde çalışanlar, kendi adına bağımsız olarak mal ve hizmet üreten kişiler ve hükümlü ya da tutukluların ceza infaz kurumlarında ya da kamuya ait işlerde çalıştırılması durumları da İSG Kanunu kapsamına girmez.

Bu istisnalar, söz konusu faaliyetlerin iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının kapsamına alınmasını zorlaştıran yapısal ve hukuki nedenlerden kaynaklanır. Ancak bu kişiler için başka düzenlemelerle sağlık ve güvenlik önlemleri sağlanması hedeflenir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Sınıfları Nelerdir?

İş sağlığı ve güvenliği kapsamında iş yerleri, yapılan işin tehlike derecesine göre üç sınıfa ayrılır. Bu sınıflandırma, iş yerinde alınması gereken önlemlerin düzeyini belirlemek açısından önemlidir. İş sağlığı ve güvenliği sınıfları şunlardır:

1. Az tehlikeli iş yerleri: Bürolar, ofis hizmetleri, okul ve market gibi fiziksel riski düşük işler
2. Tehlikeli iş yerleri: Marangozhane, matbaa, gıda üretimi gibi fiziksel riskin orta düzeyde olduğu işler
3. Çok tehlikeli iş yerleri: İnşaat, maden, tersane, kimyasal üretim gibi yüksek risk içeren işler

Bu sınıflandırma, işverenin alacağı önlemlerden iş güvenliği uzmanının görev süresine kadar pek çok uygulamayı doğrudan etkiler. Risk düzeyi arttıkça alınacak önlem ve denetim sorumluluğu da artar.

1. C Sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği

C sınıfı iş sağlığı ve güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği sınıfları arasındaki en düşük kademedir. C sınıfı iş sağlığı ve güvenliği, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü’nden mezun olan kişilerin az tehlikeli sınıfında bulunan iş yerlerinde yaptıkları çalışmalardır.

C sınıfı iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmak için İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü mezunu olmak şart değildir. Üniversitede mimarlık, mühendislik ya da fen bölümlerinden mezun olanlar da C Sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi’ne katılıp sertifika aldığı takdirde C sınıfı iş sağlığı ve güvenliği uzmanı olarak çalışabilir.

2. B Sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği

B sınıfı iş sağlığı ve güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği sınıfları arasındaki ikinci kademedir. B sınıfı iş sağlığı ve güvenliği, C ve A sınıfının ortasında bulunur. B sınıfı iş sağlığı ve güvenliği, tehlikeli sınıfında yer alan iş yerlerinde uygulanan çalışmalardır.

B sınıfı iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmak için mutlaka C ve B Sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği Sertifikası’na sahip olmak gerekir. Ayrıca C ve B sınıfı iş sağlığı ve güvenliği alanında düzenlenen sınavlara katılmak, C sınıfında en az 3 yıl fiilen çalışmak gerekir. Sınavı geçen kişiler, B sınıfı iş sağlığı ve güvenliği uzmanı olarak istihdam edilebilir.

3. A Sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği

A sınıfı iş sağlığı ve güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği sınıfları arasındaki en yüksek kademedir. A sınıfı iş sağlığı ve güvenliği, “çok tehlikeli” olarak değerlendirilen iş yerlerinde uygulanan çalışmalardır.

A sınıfı iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmak için C, B ve A Sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği Sertifikası’na sahip olmak gerekir. A sınıfı iş sağlığı ve güvenliği uzmanı olmak için C, B ve A sınıfı iş sağlığı ve güvenliği alanında düzenlenen sınavlara katılmak; B sınıfında en az 4 yıl, C sınıfında ise en az 3 yıl fiilen çalışmak gerekir. 

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Nedir?

İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü koruyarak iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlediği için hayati öneme sahiptir. Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı, sadece çalışanların yaşam kalitesini artırmaz aynı zamanda işletmelerin üretkenliğini ve sürdürülebilirliğini de doğrudan etkiler. İSG uygulamaları sayesinde iş kazaları azalır, iş gücü kaybı önlenir ve maddi zararlar en aza indirilir. Bu da hem insan hayatını korur hem de işletmelerin verimli çalışmasını sağlar.

İş sağlığı ve güvenliğinin önemi sadece bireysel ve kurumsal düzeyde değil toplumsal düzeyde de büyüktür. Güvenli çalışma ortamları sayesinde sağlık sistemine binen yük hafifler, ekonomik kaynaklar daha verimli kullanılır ve toplumsal refah artar.

Aynı zamanda İSG kültürünün yaygınlaşmasıyla birlikte çalışanların bilinç düzeyi yükselir ve iş yerlerinde daha sorumlu, dikkatli ve üretken bir iş gücü oluşur. Bu nedenlerle iş sağlığı ve güvenliği her sektörde temel bir öncelik olarak değerlendirilmelidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Neyi Amaçlar?

İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların iş yerinde maruz kalabileceği tüm riskleri ortadan kaldırmayı veya en aza indirmeyi amaçlar. Temel hedefi, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleyerek çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamaktır. Bu doğrultuda iş yeri koşullarının iyileştirilmesi, risklerin önceden tespit edilmesi ve gerekli koruyucu önlemlerin alınması esas alınır.

İSG uygulamaları yalnızca çalışanı değil işvereni ve işin kendisini de korumayı hedefler. Üretim sürekliliğinin sağlanması, iş gücü kaybının önlenmesi ve işletmenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi iş sağlığı ve güvenliğinin diğer amaçları arasındadır. Ayrıca çalışanlara İSG eğitimi verilmesi, güvenlik kültürünün yerleşmesini sağlayarak daha bilinçli ve sorumlu bir iş ortamı oluşturur.