Kariyer Planlama Nedir?

Kariyer planlama, kişinin aldığı eğitim, ilgi alanları ve yetenekleri gibi çeşitli faktörleri göz önünde bulundurarak mesleki hedef belirleme sürecidir. Bu süreç boyunca çeşitli stratejiler uygulanır ve kişi, hayatının farklı aşamalarında hangi kurumda, hangi pozisyonda çalışacağına kariyer planı sayesinde karar verir.

Kariyer planlaması, kişinin meslek hayatı boyunca devam eden bir süreçtir. Örneğin bir satış elemanı birkaç yıl sonra satış ekibi lideri, daha sonra satış direktörü, daha sonra CEO olma gibi hedeflere sahip olabilir. Tüm bunların hepsi bir süreç içerisinde gerçekleşir. Dolayısıyla kariyer planı, meslek hayatı boyunca bir kez yapılmaz, koşullar değiştikçe tekrar yapılabilir.

Bu süreç, kendi içerisinde çeşitli aşamalar barındırır. Kariyer planlama aşamaları, 4 adımda ele alınır. Bu adımların tamamlanması sonucunda kişi hedefine ulaşır fakat iş hayatı boyunca kişi farklı kariyer hedeflerine sahip olabilir dolayısıyla yeni kariyer planları oluşturabilir.

Kariyer Planlaması Nasıl Yapılır?

Kariyer planlaması 4 temel aşamada yapılır, bu aşamalar aşağıda sıralanmıştır.

1. Doğru hedef belirleme
2. Çalışılacak sektör ve birime karar verme
3. Kendini tanıma-değerlendirme aşaması
4. Eylem planı aşaması

1. Doğru Hedef Belirleme

Her türlü konuda önemli bir adım atarken hedef belirlemek çok önemlidir. Aksi halde kişi hangi yöne gideceğini bilemez, gereksiz işlerle uğraşarak vakit kaybı yaşar. Hem zamanı etkili kullanmak hem de güçlü bir kariyer yapmak için motivasyonu kaybetmemek adına ilk önce hedef belirlemek gerekir.

Hedefler mutlaka net olmalı; kişinin istek, ilgi alanları ve yeteneklerine uygun olmalıdır. Hedeflerin kısa, orta ve uzun vadeli olacak şekilde sınıflandırılması gerekir.

Örneğin İşletme Bölümü okuyan bir öğrencinin orta vadeli hedefi, üniversiteden mezun olur olmaz iş bulmak olabilir. Ancak bu hedefe ulaşmak için öncelikle kısa vadeli hedeflere odaklanılmalıdır. Güçlü kurumlarda staj yapmak, buna örnek gösterilebilir. Bu sayede öğrenci, kendine mezun olur olmaz çalışmak için bir fırsat yaratmış olur ya da en azından CV’sinde güçlü bir referansa ve deneyime yer vermiş olur. Bu öğrencinin uzun vadeli hedefi ise müdürlük, yöneticilik, kendi işini kurma gibi daha fazla yetkinlik gerektirecek ve ulaşılması zaman alacak hedefler olabilir. Bu hedeflere ulaşmak için ise önce kısa ve orta vadeli hedeflere ulaşmak gerekir.

2. Çalışılacak Sektör ve Birime Karar Verme

Kariyer planlama aşamalarının ikinci sırasında yer alan çalışılacak sektör ve birime karar vermek, hedef belirleme ile paralel ilerleyen bir basamaktır. Bu aşamada kişi, hedefine uygun sektörün hangisi olduğunu ve bu sektördeki hangi mesleğin kendisine göre olduğunu düşünmelidir.

Bu aşamada kişi kendi yeterliliklerini, aldığı eğitimi, o sektörle ilgili bilgi düzeyini gözden geçirebilir. Sektörle ilgili bilgi birikimi ve deneyimi yeterli olmayan bir kişi, en düşük mevkiden başlayıp zamanla kendini geliştirerek üst konumlara gelebilir.

Bu aşamada çalışılacak sektörün geleceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Kişi, seçtiği sektörde uzun yıllar boyunca çalışmayı hedefliyorsa yapacağı işin gelecek vadeden meslekler arasında yer alıp almadığına dikkat etmelidir.

3. Kendini Tanıma-Değerlendirme Aşaması

Yukarıdaki her iki aşamayı yapmak için kişinin kendini tanıması gerekir. Kendini tanımak, bir anda olabilecek bir şey değildir. Kişi, yaşam süresince kendini tanımaya devam eder fakat tüm bu sürecin farkında olmak kariyer planlama aşamaları başta olmak üzere birçok alanda önemlidir.

Kendini tanımak için çeşitli etkinlikler yapılabilir. Terapiye gidilebilir, kişisel SWOT analizi yapılabilir, bilimsel geçerliliği olan kariyer testleri çözülebilir, farklı aktivitelere katılarak neyin sevilip sevilmediği üzerine düşünülebilir.

Kariyer üzerinden düşündüğümüzde ise birey, ilgi duyduğu mesleği en azından bir süre freelance ya da gönüllü olarak yaparak o işi gerçekten sevip sevmediğini anlayabilir. Tüm bunlar, kendini tanımanın bir parçasıdır ve kişinin doğru meslek seçimi yapması için yol gösterici nitelik taşır.

4. Eylem Planı Aşaması

Kariyer planlama aşamalarının sonuncusu ise eyleme geçmektir. Kişi kendini tanıdıktan sonra ve hangi sektörde, hangi işi yapacağına karar verdikten sonra eyleme geçmek için kendine bir rota belirlemelidir. Bu esnada belirlenen hedefler gözden geçirilmeli ve o anki dış çevre koşulları (ekonomik şartlar, sektörün şartları, işsizlik, enflasyon vb.) baz alınarak hareket edilmelidir.

Eylem planı aşamasında kişi seçtiği pozisyona gelebilmek için hangi eğitimleri alması gerektiğini araştırmalı, ilgili sertifika programlarına, stajlara vs. katılmalıdır. Devamında çalışabileceği kurumları araştırmalı, en iyi öz geçmiş örneklerini inceleyerek CV hazırlamalı, kısa ön yazı metnini oluşturmalıdır.

Ardından iş başvurusunda bulunmalıdır, en çok sorulan mülakat soruları ve cevaplarını inceleyerek görüşme öncesinde fikir edinmelidir. Bu adımları uygulayan kişilerin eylem planı daha başarılı olur yani kariyer hedefine ulaşması daha kolaylaşır.

Kariyer Planlarken Yapılan Yanlışlar Nelerdir?

Kariyer planlarken yapılan yanlışlar kişinin bulunduğu pozisyona göre değişmekle birlikte şu şekilde listelenebilir:

• Kendini tanımadan karar vermek
• Kendi ilgi alanlarını ve yeteneklerini göz ardı etmek
• Yalnızca maaş odaklı hareket etmek
• Başkalarının kararlarıyla ve doğrularıyla hareket etmek
• Toplumsal statü amaçlı kariyer hedefi belirlemek
• Bir mesleği sırf popüler olduğu seçmek
• Kariyer hedeflerini net belirlememek
• Hedefleri kısa, orta ve uzun vadeli şeklinde sınıflandırmamak
• Seçilen meslekle ilgili detaylı araştırma yapmamak
• Çalışılacak sektörün dinamiklerini göz ardı etmek
• Seçilen mesleğin geleceğini hesap etmemek
• Geçici ve kısa vadeli başarı getirecek çözümlere başvurmak
• Gerekli eğitimlere katılmamak
• İş ağını genişletmemek, sadece ilan sitelerini takip etmek
• Yeniliklere ve değişime kapalı olmak
• Başarısızlık korkusu
• Başarısızlık durumlarında kendine yüklenmek
• Hep daha fazlasını istemek
• Mükemmeliyetçilik
• Öz güven eksikliği
• Erteleme hastalığı
• Kendini yetersiz görmek, cesaret edememek
• Aynı anda birden çok alanda başarılı olmayı istemek
• Kariyer yolculuğunda karşılaşılan engelleri sürecin bir parçası olarak görmemek
• Çabuk karamsarlığa kapılmak, ümitsizlik duygusu
• Gerektiğinde psikolog ya da kariyer danışmanından destek almayı reddetmek

Kariyer Planlamasının Faydaları Nelerdir?

Kariyer planlamasının faydaları şu şekilde sıralanabilir:

• Kişiye kariyer yolculuğu için doğru bir yol haritası çizer.
• Çalışanın kendine en uygun işi ve kurumu bulmasını sağlar.
• Halihazırda çalışılan işe duyulan bağlılığı arttırır.
• İş fırsatlarını etkin olarak değerlendirmeye yardımcı olur.
• Bireyin potansiyelini en iyi şekilde sergilemesi için imkan yaratır.
• İş doyumunu arttırır.
• Çalışan verimliliğinin artması noktasında işe yarar.
• Çalışanın hak ettiği pozisyonlarda çalışıp hak ettiği ücreti almasını sağlar.
• Mesleki gelişime yardımcı olur.
• Örgütün gelişimine katkı sunar.
• İşletmelerde daha verimli bir çalışma ortamı yaratır.
• Çalışanların yaptığı işin anlamını fark ederek daha mutlu olmasını sağlar.

Kariyer planlamasının temel amacı hem çalışanın hem de örgütün verimliliğini yükseltmektir. Çalışanlar kendilerine kariyer hedefleri belirleyip buna uygun aksiyon aldıklarında iş dünyasında daha başarılı olurlar. Çalışanların başarılı ve verimli olması demek, bir işletmenin de başarılı olması, gelişmesi demektir. Dolayısıyla kariyer planlamanın faydaları hem örgüt hem de çalışan açısından değerlendirilebilir.

Kariyer Planlaması Neden Önemlidir?

Kariyer planlaması, kişinin mesleki yönelimlerini fark etmesini ve buna yönelik kariyer hedefleri belirleyip harekete geçmesini sağlar. Kariyer planı olmayan bir kişi, kendini sürekli iş değiştirirken ya da çalıştığı iş yerinden memnuniyetsizlik duyarken bulabilir. Ancak doğru bir kariyer planlaması yapmak, çalışanların verimliliğini ve iş doyumunu arttırır dolayısıyla örgütün de gelişimine katkı sağlar.

Çalışanlar, bir sonraki adımda nerede çalışacaklarını, hangi pozisyonda görev alacaklarını bildiği zaman daha iyi performans sergilerler. Çünkü neden o kurumda çalıştıklarının, yapmak istediklerinin ne olduğunun bilincindedirler. Böylece çalışmak, onlar için daha anlamlı hale gelir ve işlerini daha verimli bir şekilde yaparlar. Çalışanların verimli olması, işletmenin büyümesi için de son derece önemlidir.

Kariyer planı yapmak, kişinin kendi kararlarını kendisinin alması, özerkliğini kazanması ve iş olgunluğuna sahip olması açısından da önemlidir. Aksi halde kişinin hayatı üzerinde sürekli başkaları söz sahibi olur. Zamanla birey kendi kararlarını almaya çalışsa bile başkalarının müdahalesiyle karşı karşıya kalabilir. Bu durum ise kişinin iş hayatında mutsuz ve yetersiz hissetmesine neden olur.

Kariyer planlaması yapmak, bireylerin asıl istediği iş yerlerinde ve pozisyonlarda çalışmasına yardımcı olur. Bu sayede kişi, daha çok içine sinen meslekleri yapar ve bireyin iş doyumu artar.

Ayrıca sürekli birbirinden farklı pozisyonlarda çalışan kişiler yerinde sayar ve bu kişilerin CV’si işverenler üzerinde olumlu bir etki uyandırmaz. Çünkü işverenler, çalışanların kararlı ve çalıştığı mesleğe, kuruma bağlı olmasını ister.