Halkla İlişkiler Nedir? Ne İş Yapar?

Halkla ilişkiler, kamu kurumları, özel sektör kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinin hedef kitleleriyle karşılıklı etkileşime dayalı bir iletişim kurmasını sağlayan çalışmalar bütünü olarak tanımlanabilir. Bu alan, kurumların ya da kişilerin kamuoyu ile etkili ve doğru bir iletişim kurmasını amaçlayan bir bilim dalı niteliği taşır. Doğru yönetilen halkla ilişkiler faaliyetleri, bir markanın ya da işletmenin toplumdaki duruşunu güçlendirir ve sürdürülebilir bir itibara katkı sağlar.

Bir markanın basınla, müşterileriyle, yatırımcılarıyla veya takipçileriyle kurduğu güçlü bağların temelinde halkla ilişkiler çalışmaları bulunur. Bu çalışmalar sayesinde kurumların sektördeki bilinirliği artar, marka imajı güçlenir ve hedef kitlelerle güvene dayalı ilişkiler kurulur. İngilizcede "Public Relations" olarak geçen bu kavram, yaygın olarak "PR" kısaltmasıyla anılır ve Türkiye’de de halkla ilişkiler ifadesi yerine sıkça PR terimi kullanılır.

Halkla İlişkiler Ne Demek?

Halkla ilişkiler, bir marka, kişi, işletme veya organizasyonun hedef kitlesiyle etkili ve sürdürülebilir bir iletişim kurmasını sağlayan yöntemlerin bütünüdür. Bu yöntemler, ilgili kurumun kamuoyu ile sağlıklı bir ilişki geliştirmesi, güven kazanması ve olumlu bir imaj oluşturması için uygulanır. Halkla ilişkiler alanında yürütülen çalışmaların teorik olarak incelenmesi ise “halkla ilişkiler bilimi” kapsamında değerlendirilir.

Kısaca PR (Public Relations) olarak adlandırılan halkla ilişkiler; reklamcılık, dijital pazarlama, içerik üretimi, influencer iş birlikleri ve basın danışmanlığı gibi pek çok alanla doğrudan bağlantılıdır. Retorik, ikna, algı ve imaj yönetimi halkla ilişkilerin temel unsurlarını oluşturur. Tüm bu çalışmaların başarılı olabilmesi için ise iletişimin güçlü ve doğru şekilde yürütülmesi gerekir. Kurum içinden başlayarak hedef kitleye kadar uzanan bu iletişim ağı, halkla ilişkiler faaliyetlerinin etkili sonuçlar vermesini sağlar.

Halkla ilişkiler; bir markanın, kişinin, işletmenin, organizasyonun vs. hizmet sunduğu kitle ile kurduğu iletişimi etkili hale getirmek için kullanılan yöntemlerdir. Bu yöntemlerin incelenmesi de “halkla ilişkiler bilimi” olarak ele alınır.

Halkla İlişkiler Ne İş Yapar?

Halkla ilişkiler, bir kurumun ya da kişinin hedef kitlesiyle etkili iletişim kurarak olumlu bir imaj oluşturmasını ve sürdürmesini sağlayan çalışmaları yürütür. Ayrıca kurumların ya da bireylerin hedef kitleleriyle güçlü, güvenilir ve sürdürülebilir bir iletişim kurmasını sağlar. Halkla ilişkiler alanında çalışan kişiler, marka itibarını yönetir, kamuoyu algısını şekillendirir ve kurumun mesajlarını doğru kanallarla hedef kitleye ulaştırır. Aynı zamanda kriz dönemlerinde süreci doğru yöneterek olumsuz durumların markaya zarar vermesini engellemeye yardımcı olurlar.

Basın bülteni hazırlamak, medya ilişkilerini yürütmek, etkinlik ve organizasyonlar düzenlemek, sponsorluk süreçlerini yönetmek, sosyal medya iletişimi planlamak ve hedef kitleye yönelik kampanyalar oluşturmak halkla ilişkiler çalışmalarının temel görevleri arasında yer alır. Tüm bu süreçlerin ortak amacı, kurumun ya da kişinin toplumdaki bilinirliğini artırmak, güvenilirliğini güçlendirmek ve olumlu bir imaj oluşturmaktır.

Halkla İlişkiler Bölümü Nedir?

Halkla İlişkiler Bölümü; öğrencilere çalışacakları kurumun medya ilişkileri, kamuoyu önündeki imaj ve itibar yönetimi, kriz yönetimi gibi alanlarda yetkinlik kazandıran, üniversitelerde 2 yıllık ve 4 yıllık program şeklinde okutulan bir bölümdür. Bu bölüm, üniversitelerde tanıtım ve reklamcılık olarak iki farklı bölüm ile okutulur.

2 yıllık Halkla İlişkiler Bölümü’nün adı YÖK tarafından “Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü” olarak belirlenmiştir. 2 yıllık Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü, bir kurumun hedef kitle ile kuracağı iletişimi güçlendirme, marka bilinirliğini ve imajını oluşturma gibi alanlarda görev alacak kişileri yetiştiren bir bölümdür. Öğrenciler Dikey Geçiş Sınavı’na (DGS) girerek mezuniyet derecesini 4 yıllık Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü’ne tamamlayabilir.

4 yıllık Halkla İlişkiler Bölümü kendi içerisinde iki farklı programa ayrılmıştır: 4 yıllık Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü ve 4 yıllık Halkla İlişkiler ve Reklamcılık Bölümü.

4 yıllık Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü; bir kurumun itibarını koruma, bilinirliğini sağlama, medya ilişkilerini yönetme, hedef kitleye ulaşmasını kolaylaştırma ve kitleyle iletişimini güçlendirme gibi pek çok alanda faaliyet gösterecek kişileri yetiştiren bir lisans programıdır. 2 yıllıktan farkı, öğrencilere daha kapsamlı bilgi vermesidir. Dolayısıyla 4 senelik bölümden mezun olanlar halkla ilişkiler faaliyetleri ile ilgili daha fazla bilgi sahibidir ve iş bulma şansları daha yüksektir.

4 yıllık Halkla İlişkiler ve Reklamcılık Bölümü ise kurumsal imaj, basın ve yayın ilişkilerini yönetme gibi temel halkla ilişkiler faaliyetlerinin yanında satışları arttıracak reklam çalışmalarında bulunma, sosyal medya ve influencer marketing gibi alanlarda bilgi sahibi kişileri de yetiştirir. Bu lisans programını okuyan kişiler, tanıtım ile ilgili bölümü okuyanlara göre reklamcılığı da bildiği için daha geniş iş seçeneklerine sahip olabilirler.

Halkla İlişkiler Modelleri Nelerdir?

Halkla ilişkiler modelleri toplamda 4 tanedir ve aşağıda sıralanmıştır.

1. Basın ajansı ve tanıtım modeli
2. Kamuyu bilgilendirme modeli
3. İki yönlü asimetrik model
4. İki yönlü simetrik model

1. Basın Ajansı ve Tanıtım Modeli (1850-1900)

Halkla ilişkilerin ilk ortaya çıktığı dönemlerde kullanılan basın ajansı ve tanıtım modeli, tarihsel olarak uygulanan ilk halkla ilişkiler modeli olarak kabul edilir. Bu modelde iletişim tamamen tek yönlüdür ve temel amaç, propaganda yoluyla hedef kitleyi ikna etmek ve etkilemektir.

Basın ajansı ve tanıtım modelinde bilgi akışı yalnızca kaynaktan hedef kitleye doğru ilerler. Bu süreçte hedef kitlenin geri bildirimleri, önerileri veya şikayetleri dikkate alınmaz. Özellikle dizi ve film oyuncuları, müzisyenler, televizyon kanalları ve kitap tanıtımları gibi alanlarda sıkça tercih edilen bir yöntemdir.

Örneğin, medya organlarında yayımlanmak üzere hazırlanan haber bültenleri bu modelin klasik örnekleri arasında yer alır. Hedef kitleye yönelik araştırma yapılmaz; yalnızca dikkat çekici mesajların yayılması amaçlanır. Bu modelin en bilinen temsilcisi ise sirk gösterileri ve dikkat çekici şovlarıyla ün kazanan Phineas Taylor Barnum’dur. Barnum, insanları şaşırtan ve abartılı anlatımlarla sunulan etkinlikleri sayesinde büyük kitlelere ulaşmış ve bu yöntemin ilk örneklerini sergilemiştir.

2. Kamuyu Bilgilendirme Modeli (1900-1920)

Kamuyu bilgilendirme modeli, halkla ilişkiler modelleri arasında ikinci sırada yer alır ve kamuoyunu doğru şekilde bilgilendirme ihtiyacının artmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu modelde basın ajansı ve tanıtım modelinden farklı olarak hedef kitleyi ikna etme amacı bulunmaz; asıl amaç, toplumun doğru ve tarafsız bilgiye ulaşmasını sağlamaktır.

Kamuyu bilgilendirme modeli sayesinde kurum veya kişiler hakkındaki yanlış bilgilerin önüne geçilirken, halkın güvenilir kaynaklardan sağlıklı bilgi alması hedeflenir. İletişim süreci yine tek yönlüdür ve mesaj kaynaktan hedef kitleye doğru iletilir. Kâr amacı gütmeyen dernekler, sivil toplum kuruluşları, vakıflar ve kamu kurumları tarafından yapılan bilgilendirmeler bu modele örnek olarak gösterilebilir.

Bu modelin en bilinen temsilcisi olan gazeteci Ivy Lee, şeffaflık ve doğruluk ilkesiyle çalışarak kurumların kamuoyuyla güvenilir ilişki kurmasını sağlamış ve modern halkla ilişkilerin öncüsü kabul edilmiştir. Her ne kadar bu modelde araştırmaya fazla önem verilmezse de, iletilen bilgilerin doğru anlaşılıp anlaşılmadığını görmek için okunabilirlik gibi basit testlerden yararlanılabilir.

3. İki Yönlü Asimetrik Model (1920-1970’ler)

Halkla ilişkiler modelleri arasında iletişimin çift yönlü kurulduğu ilk örneklerden biri olan iki yönlü asimetrik model, halkla ilişkiler çalışmalarının zamanla daha profesyonel hale gelmesiyle ortaya çıkmıştır. Bu modelde hedef kitlenin görüş ve tepkileri dikkate alınır ancak asıl amaç, bu geri bildirimleri kurumun çıkarları doğrultusunda kullanmak ve hedef kitlenin düşüncelerini istenilen yönde değiştirmektir.

İki yönlü asimetrik modelin en önemli özelliklerinden biri araştırma ve analiz süreçlerine verdiği önemdir. Özellikle kampanya dönemlerinde, hedef kitlenin ürün veya hizmete yönelik tutumları kampanya öncesi ve sonrası değerlendirilir. Elde edilen veriler ışığında gerekirse kampanya revize edilir veya üründe değişiklikler yapılır. Bu sayede markalar, hedef kitleyi daha yakından tanıyarak stratejilerini geliştirme fırsatı bulur.

Tüketim toplumunun mimarı olarak bilinen, aynı zamanda psikanalizin kurucusu Sigmund Freud’un yeğeni olan Edward Bernays iki yönlü asimetrik modelin en iyi temsilcisidir. Bilimsel ikna teorilerinin önemine vurgu yapan Bernays, halkla ilişkiler alanının babası olarak da tanınır. Bernays, çalışmalarında psikanalizden sık sık faydalanmıştır.

4. İki Yönlü Simetrik Model (1970’li Yıllar Sonrası)

İki yönlü simetrik model, halkla ilişkiler modelleri arasında son sırada yer alır ve iletişim sürecinin tamamen karşılıklı etkileşim üzerine kurulu olduğu bir yaklaşımı temsil eder. Bu modelde halkla ilişkiler uzmanı, kurum ile hedef kitle arasında arabulucu rolünü üstlenir. Bilimsel ikna yöntemlerinden çok, iletişim bilimi teorilerine dayanan bir yöntem izlenir ve süreç boyunca şeffaflık ve karşılıklı anlayış ön planda tutulur.

Asimetrik modelde olduğu gibi iki yönlü bir iletişim söz konusudur ancak temel fark, burada değişimin hedef kitleden değil kurumdan beklenmesidir. Yani hedef kitleden gelen geri bildirimler dikkate alınır ve bu doğrultuda kurum kendini geliştirerek daha uyumlu ve etkili bir yapı oluşturur. Bu modelde amaç, yalnızca bir algı yönetimi yapmak değil, hedef kitlenin ihtiyaçlarını anlayarak karşılıklı memnuniyet sağlamaktır.

İki yönlü simetrik modelde araştırmalara büyük önem verilir. Yapılan analizler sayesinde hedef kitle daha iyi tanınır, onların beklentilerine uygun hizmetler geliştirilir ve aynı zamanda kurumun topluma daha açık ve şeffaf bir şekilde kendini ifade etmesi sağlanır. Bu nedenle özellikle sosyal sorumluluk projelerine ağırlık veren ve topluma değer katmayı amaçlayan kurumlar tarafından tercih edilen bir modeldir.