Bilirkişi Nasıl Olunur? Ne İş Yapar? Maaşları Ne Kadar?

Bilirkişi, adli veya idari yargı süreçlerinde teknik bilgi gerektiren konularda mahkemeye uzman görüşü sunan kişidir. Hakim veya savcının sahip olmadığı özel bir alandaki bilgi ya da deneyimi ile olayları değerlendiren bilirkişi, hukuki kararların sağlıklı verilmesine katkı sağlar. Raporlar hazırlar, gerektiğinde duruşmalarda sözlü ifade verir ve sadece uzmanlık alanıyla sınırlı değerlendirme yapar.

Bilirkişi olarak görev alabilmek için ilgili alanda uzmanlık, mesleki deneyim ve bazı durumlarda lisans düzeyinde eğitim şarttır. Hukuki süreçlerin adaletli işlemesi açısından bilirkişilerin objektif, tarafsız ve etik kurallara uygun çalışması beklenir. Her yıl Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen listelere kayıtlı bilirkişiler, resmi taleple dosya ataması alarak görevlendirilir.

Bilirkişi Nasıl Olunur?

Bilirkişi olabilmek için belirli bir uzmanlık alanında bilgi ve deneyim sahibi olmak gerekir. İlk şart, en az ön lisans düzeyinde bir mezuniyete sahip olmaktır. Ancak mahkemelerde görev alan bilirkişiler genellikle lisans veya lisansüstü eğitimi tamamlamış kişilerdir. Bilirkişi adaylarının alanında en az 3 yıl fiilen çalışmış olmaları şarttır. Uzmanlık alanına göre bu süre daha uzun da olabilir.

Başvurular Adalet Bakanlığı tarafından her yıl belirlenen tarihler arasında UYAP Bilirkişi Portalı üzerinden yapılır. Başvuru sırasında mezuniyet belgesi, mesleki deneyimi gösteren belgeler, sabıka kaydı ve ikamet bilgileri istenir. Başvuru kabul edilen kişiler, bilirkişilik temel eğitimi alarak yazılı sınavdan geçer.

Sınavı başarıyla tamamlayanlar, ilgili bölge adli yargı komisyonları tarafından hazırlanan bilirkişi listesine alınır ve dosya atamaları bu liste üzerinden yapılır. Tarafsızlık, etik uygunluk ve düzenli raporlama bu meslekte temel sorumluluklardır.

Devlette Nasıl Bilirkişi Olunur?

Devlette bilirkişi olabilmek için Adalet Bakanlığının belirlediği resmi usullere uygun şekilde başvuru yapılması gerekir. İlk adım, ilgili uzmanlık alanında en az 3 yıl fiilen çalışmış ve en az ön lisans mezunu olmaktır. Devlet kurumlarında çalışan memurlar da kendi uzmanlık alanlarında bilirkişilik yapabilir ancak bunun için kurumlarından izin almaları gerekir.

Her yıl Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan ilanla birlikte bilirkişilik başvuruları UYAP Bilirkişi Portalı üzerinden alınır. Başvuran kişi, Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kurumlardan bilirkişilik temel eğitimi almalı ve ardından yapılan yazılı sınavı geçmelidir.

Tüm bu aşamaları başarıyla tamamlayan adaylar, bağlı oldukları adli yargı ilk derece komisyonu tarafından oluşturulan bilirkişi listesine alınır ve sistem üzerinden resmi bilirkişi görevlendirmesi yapılabilir. Devlette bilirkişilik yapmak, resmi sorumluluk ve tarafsızlık yükümlülüğü gerektirir.

Yurt Dışında Bilirkişi Olmak için Şartlar Nelerdir?

Yurt dışında bilirkişi olarak görev alabilmek için her ülkenin kendi hukuk sistemine göre belirlediği özel şartlar vardır. Genel olarak adayın ilgili alanda yüksek düzeyde uzmanlığa sahip olması, mesleki deneyimini belgelemesi ve o ülkenin diline ileri düzeyde hakim olması gerekir. Özellikle Almanya, Fransa, ABD ve İngiltere gibi ülkelerde bilirkişilik, sıkı denetlenen ve profesyonel lisanslama süreçlerine bağlı bir alandır.

Birçok ülkede bilirkişi olmak isteyen kişiler, mahkemelerle çalışan resmi bilirkişi listelerine başvuru yapar. Başvuru aşamasında akademik unvanlar, mesleki yeterlilik belgeleri, etik uygunluk ve geçmiş iş tecrübeleri ayrıntılı şekilde incelenir. Ayrıca bazı ülkelerde adayların tarafsızlık yemini etmesi ve düzenli olarak mesleki gelişim eğitimlerine katılması zorunludur. Türkiye’den bir uzmanın yurt dışında bilirkişi olabilmesi için hem o ülkenin hukuk sistemiyle uyumlu bir mesleki geçmişe sahip olması hem de gerektiğinde vatandaşlık ya da oturma izni gibi hukuki şartları yerine getirmesi gerekebilir.

Bilirkişi Ne İş Yapar?

Bilirkişi, mahkemelerin çözümünde teknik bilgi ve uzmanlık gerektiren konularda görüş almak üzere başvurduğu uzmandır. Hakim ya da savcının uzmanlık alanı dışındaki teknik meseleleri anlayabilmesi için olayla ilgili inceleme yapar, belgeleri değerlendirir ve bu değerlendirmeye dayalı bir bilirkişi raporu hazırlar. Bu rapor, dava sürecinde karar vericilere yol gösterici niteliktedir.

Bilirkişiler mühendislik, sağlık, finans, bilişim, mimarlık, eğitim, psikoloji, adli tıp gibi çok çeşitli alanlarda görev yapabilir. Mahkeme tarafından kendisine yöneltilen sorulara sadece uzmanlık alanı çerçevesinde yanıt verir ve hiçbir şekilde hukuki değerlendirme yapmaz. Gerekirse duruşmalarda sözlü beyan verir, raporunu açıklar ve tarafların sorularını yanıtlar. Görevi sırasında tarafsızlık, gizlilik ve objektiflik ilkelerine sıkı şekilde uymakla yükümlüdür.

Bilirkişi Nerelerde Çalışabilir?

Bilirkişiler doğrudan bir kurumun personeli olarak değil dosya bazlı görevlendirmeyle çalışan bağımsız uzmanlardır. Görev yaptıkları yerler, esasen hangi kurumun talebiyle bilirkişi atandığına bağlıdır. En yaygın olarak adli yargı mahkemelerinde yani ceza, hukuk, iş, aile ve tüketici mahkemelerinde bilirkişi raporlarına ihtiyaç duyulur. Ayrıca idari yargı, vergi mahkemeleri ve icra dairelerinde de bilirkişi görüşüne başvurulabilir.

Bilirkişiler yalnızca mahkemeler için değil noterlikler, savcılıklar, kolluk birimleri ve bazı kamu kurumları için de teknik değerlendirme yapabilir. Adalet Bakanlığı tarafından oluşturulan bilirkişi listesinde yer alan kişiler, UYAP sistemi üzerinden gelen davalara göre görevlendirilir. Bu kişiler genellikle kendi mesleklerini icra etmeye devam ederken belirli dosyalar için bilirkişi olarak atanırlar. Bu nedenle bilirkişilik bir meslekten ziyade uzmanlık temelli ek bir görev olarak yürütülür.

Bilirkişi Maaşları Ne Kadar?

Bilirkişi maaşları sabit bir memur maaşı gibi düzenli aylık gelir değildir, her dosya başına alınan ücret üzerinden kazanç sağlanır. Bu nedenle bilirkişi geliri, bir ayda üstlenilen dosya sayısı, dosyaların karmaşıklığı ve uzmanlık alanına göre değişir. Ortalama bir bilirkişi, ayda 10–15 dosya üzerinde çalışıyorsa aylık kazancı 50.000 TL civarında olur. Dosya başı ödeme tutarı Adalet Bakanlığı tarafından belirlenir ve her yıl güncellenir.

Mühendislik, yazılım, mali analiz veya tıp gibi yüksek uzmanlık gerektiren alanlarda bilirkişilik yapanlar daha az dosya alarak daha yüksek gelir elde edebilir. Örneğin karmaşık adli muhasebe dosyaları ya da yazılım incelemeleri için alınan ücret daha yüksektir. Bu durumdaki bilirkişiler ayda 6–8 dosyayla 70.000 TL seviyesine ulaşabilir.

Deneyimli, aranan uzmanlık alanına sahip ve yüksek çözüm kabiliyetiyle bilinen bilirkişiler ayda 20'ye yakın dosya alarak 95.000 TL'ye kadar kazanç sağlayabilir. Ancak dosya yükü arttıkça rapor kalitesi ve teslim süresi gibi faktörlerde dikkatli denetim yapılır.

Bilirkişi Olmak için Gerekli Eğitimler Nelerdir?

Bilirkişi olmak için öncelikle ilgili uzmanlık alanında en az ön lisans düzeyinde mezuniyet gerekir. Ancak adli bilirkişilikte tercih edilen adaylar genellikle lisans veya lisansüstü düzeyde eğitim almış kişilerdir. Mühendislik, muhasebe, hukuk, sağlık, bilişim, mimarlık, psikoloji gibi alanlarda eğitim almış ve bu alanda en az 3 yıl fiilen çalışmış olmak temel şartlardan biridir.

Akademik eğitimin yanı sıra, Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kurumlarca verilen bilirkişilik temel eğitimi de zorunludur. Bu eğitim, bilirkişilik meslek etiği, rapor yazım kuralları, yargı süreciyle ilişkiler ve tarafsızlık gibi konuları kapsar. Temel eğitim en az 18 saatlik bir programdır ve sonunda katılım belgesi verilir. Bu belge olmadan bilirkişilik başvurusu yapılamaz.

Bazı uzmanlık alanlarında ise ek sertifikalar, mesleki oda üyelikleri veya lisans belgeleri de istenebilir. Örneğin Bilirkişilik Eğitimi, Aktüerya Nitelikli Hesaplamalar Bilirkişilik Programı gibi eğitimlere katılmak kişinin bu meslekte bir adım önde olmasına yardımcı olur.

Bilirkişi Kaç Yıl Okur?

Bilirkişi olmak için zorunlu bir eğitim süresi bulunmaz çünkü bilirkişilik bir meslek değil, uzmanlık temelli bir görevdir. Ancak bilirkişi olabilmek için genellikle en az 2 yıllık ön lisans ya da 4 yıllık lisans eğitimi tamamlanmış olmalıdır. Mahkemelerde sıkça görev alan bilirkişilerin büyük bölümü lisans mezunudur ve birçok alanda lisansüstü eğitim de tercih edilir.

Bilirkişilik için gereken süre esas olarak kişinin uzmanlık alanına göre değişir. Örneğin mühendislik, hukuk, muhasebe veya psikoloji gibi alanlarda lisans eğitimi genellikle 4 yıl sürer. Bu eğitimin üzerine kişinin ilgili alanda en az 3 yıl fiilen çalışmış olması gerekir. Buna ek olarak, Adalet Bakanlığı tarafından zorunlu tutulan bilirkişilik temel eğitimi ise yaklaşık 1–2 hafta içinde tamamlanır. Yani toplamda bilirkişi olmak isteyen biri için eğitim ve deneyim süreci en az 7 yılı bulabilir.

Bilirkişi Mesleğinin Zorlukları Nelerdir?

Bilirkişi mesleğinin zorlukları şunlardır:

• Dosya içeriği yoğun ve teknik açıdan karmaşık olabilir
• Tarafsızlık ve etik kurallara sıkı sıkıya uymak gerekir
• Zamanında ve eksiksiz rapor teslimi büyük sorumluluk ister
• Hukuki süreçler stresli ve baskı altında çalışmayı gerektirebilir
• Tarafların baskısı veya yönlendirme çabalarıyla karşılaşılabilir
• Yetersiz belgelerle doğru teknik analiz yapmak zor olabilir
• Raporların dava sonucunu etkileme riski psikolojik yük yaratır
• Sürekli güncel yasal ve mesleki bilgilere hakim olmak gerekir

Tüm bu zorluklara rağmen bilirkişilik, yargı sürecine katkı sağlayan, teknik bilgiyi adaletin hizmetine sunan son derece saygın bir görevdir. Bilgi, deneyim ve etik duruşla yürütüldüğünde tatmin edici bir uzmanlık alanı haline gelir.