Yeme Bozukluğu Nedir?

Yeme bozukluğu bireyin düşünce sisteminde ortaya çıkan hatalı değerlendirmelerin beslenmeye yönelik tutumları olumsuz etikemesidir. Günümüzde özelliklerine göre değişen farklı sendromlar yeme bozuklukları altında sınıflandırılmaktadır.

Yeme Bozukluğu Ne Demek?

Yeme bozukluğu, bireyin beslenmeye yönelik tutum ve davranışlarında dürtüsellik, aşırılık ve kontrol kaybı belirtileri ile ortaya çıkan bir sendromdur. Tıkınırcasına yeme bozukluğu, anoreksiya ve bulimia nervoza gibi alt türlere sahip olan yeme bozukluğu yaygın olarak ergenlik döneminde başlar. Öte yandan pika gibi bozukluklar ise bebeklik ve çocukluk döneminde ortaya çıkan yeme sorunlarıdır. 

Yeme bozuklukları toplumun her kesiminde ve her yaşta ortaya çıkabilen hastalıklardır. Genel toplumun %2’sinde görülen yeme bozuklukları için kadınlar öncelikli risk grubunda yer alırlar. Yeme bozukluğu bireyin bedenine yönelik hatalı algıları nedeniyle kendisini gösterir. Bireyin ruhsal ve fiziksel sağlığını bozan yeme bozuklukları yaşam kalitesinde büyük ölçekli düşüşe neden olur. 

Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Yeme bozukluğu çeşitleri şunlardır:

1. Anoreksiya nervoza
2. Atipik yeme bozuklukları
3. Gece yeme sendromu
4. Tıkınırcasına yeme bozukluğu (Aşırı yeme bozukluğu)
5. Ruminasyon bozukluğu
6. Pika
7. Bulimia nervoza

1. Anoreksiya Nervoza

Kilo almaya yönelik yoğun kaygılı ve endişeli düşünceler sonucu bireyin beslenmeye yönelik tutumlarını değiştirmesi anoreksiya nervoza olarak adlandırılır. Yeme bozuklukları arasında en bilinen hastalık olan anoreksiya nervoza, her yaşta ve her toplumda görülebilen bir sendromdur. Bireyin kilo almaya yönelik korkularının ardında çirkin olma ve kabul görmeme gibi düşünceler yer alır. Anoreksiya nervoza hastası birey, kilo almamak için uzun ve katı diyetler yapmaktadır. Vücudun ihtiyacı olan günlük kalori miktarının altında beslenen birey, beden ağırlığını korumak için ağır ve uzun süreli spor aktiviteleri yapar. 

Anoreksiya belirtileri arasında besinleri vücuttan uzaklaştırmaya yarayan diüretik ve laksatif ilaç kullanımı yer alır. Bu nedenle sağlıklı beslenmeyen anoreksiya nervoza hastaları bozuk beden yapısına ve sağlıklı olmayan vücut kitle indeksine sahiptir. Anoreksiya nervoza uzun dönemli sonuçlara neden olan tehlikeli bir bozukluktur. Bu sonuçlar arasında psikosomatik bozukluklar, bedensel problemler, sosyal uyum güçlükleri ve psikolojik hastalıklar yer almaktadır. Anoreksiya nervoza uzun süreli ve çok yönlü bir tedavi planı gerektirir. Diğer yandan tedavi sonucunda yüksek tekrarlama oranına sahiptir. Genel toplumun %6’sında görülen anoreksiya nervoza için kadınlar öncelikli risk grubunda yer almaktadır.

2. Atipik Yeme 

Atipik yeme bireyin beslenmeye yönelik hatalı davranışlarını belirten bir terimdir. Atipik yeme, psikolojik hastalıkların sınıflandırılmasında bulimia ve anoreksiya belirtilerinin dışında kalan bozukluklar için kullanılan tanımlamadır. Bu nedenle kendine ait belirtileri yoktur. Atipik yeme olarak nitelendirilen hastalıklar ise gece yeme ve tıkınırcasına yeme sendromu biçiminde sıralanır. 

3. Gece Yeme Sendromu

Gece yeme sendromu bireyin beslenme düzeninin uykuda olması gereken zamana sarkması olarak tanımlanır. Gece yeme bozukluğuna sahip bireyler günlük aldığı kalori miktarının yarısından fazlasını uykudan uyanarak tükettiği besinler ile sağlarlar. Gece yeme sendromuna sahip bireylerde uyku bozuklukları ve kötü beslenme alışkanlıkları bulunur. Vücudun ihtiyaç duyduğu enerjinin gece öğünlerinde alınması uzun dönemde mide-bağırsak problemlerine neden olur. Belirtilerin bir aydan uzun süre devam etmesi ile tanı konulan gece yeme sendromu psikolojik hastalıklara da yol açmaktadır. 

4. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (Aşırı Yeme Bozukluğu)

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, bulimia nervoza gibi kontrol edilemeyen yemek yeme davranışı ile ortaya çıkar. Bireyin engel olamadığı yeme atakları tek öğünde bir günlük kalorinin alınmasına neden olabilir. Tıkınırcasına yeme bozukluğu bulimia nervozadan farklı olarak kalori miktarını kontrol etmeye yönelik aşırı fiziksel aktivite veya ilaç kullanımı gibi davranışsal sonuçları ortaya çıkarmaz. Bu nedenle tıkınırcasına yeme bozukluğuna sahip bireylerde bozuk beden yapısı ve obezite görülür. 

5. Ruminasyon Bozukluğu

Ruminasyon bozukluğu, bireyin tükettiği besini yineleyici biçimde kusması şeklinde ortaya çıkar. Ruminasyon bozukluğu mide bozuklukları belirtilerinden bağımsız biçimde ortaya çıkan bir yeme bozukluğudur. Bireyin yuttuğu besini kusmaya yönelik davranışları ile çiğneyip tükürmesi ya da yutması bozukluğun ana belirtisidir. Kusma davranışı bireyin kontrolünden bağımsız biçimde dürtüsel olarak sergilenebilir. Bireyin istem dışı biçimde yaptığı kusma davranışı, iş ve okul gibi sosyal ortamlarda bulunmadan önce yemekten kaçınmasına neden olur. Ruminasyon bozukluğu yaygın olarak bireyin açıklanamayan kilo kaybı ile fark edilir. Bu nedenle bozukluk yaygın olarak açıklanamayan kilo kaybı belirtileriyle ortaya çıkar. Ruminasyon bozukluğunun tedavisi için tercih edilen yöntemler farmakoterapi ve psikoterapi olarak sıralanabilir.

6. Pika

Pika bireyin sağlıklı olmayan bir maddeyi tekrarlı ve yineleyici biçimde kullanmasıyla ortaya çıkan bir yeme bozukluğudur. Pika hastalarının tükettiği sağlıksız maddelerin arasında kağıt, sabun, küçük taşlar, kum, mürekkep, tırnak ve saç bulunmaktadır. Pika hastaları diğer bozuklukların aksine düzenli bir beslenme tutumuna sahiplerdir. Sağlıklı olmayan maddelerin en az bir aylık kullanımı sonucu tanılanan pika, her yaşta görülebillir. Öte yandan bebeklik dönemindeki çocukların tipik davranışları arasında bulunan ağzın yoğun kullanımı teşhisi zorlaştırır. Uzun süre devam eden pika bozukluğu bedensel hastalıklara neden olur. Bu nedenle gastroenterolojik hastalıklar pikanın uzun dönemli sonuçları arasında yer alır. Toplumda yaygın olarak görülmeyen pikanın görülme sıklığı ise net olarak bilinmemektedir.  

7. Bulimia Nervoza

Bulimia nervoza bireyin kontrolsüz biçimde vücudun ihtiyacı olan kalori miktarının üstünde beslenmesi ve kilo almamak için yediklerini çıkarmasıdır. Bulimia nervoza hastaları, sağlıklı bireyin bir günlük tüm kalori miktarını tek öğünde alabilirler. Bu bireyler yemek sırasında çevresel farkındalıklarını kaybeder ve davranışlarını kontrol edemezler. Bulimia nervoza hastalarının kontrolünü kaybetmesi sosyal yaşamlarında uyum bozukluklarına neden olur. Uzun süre tedavi edilmeyen bulimia nervoza fizyolojik ve psikolojik problemlere neden olabilir. Psikolojik problemlerin başında depresyon, uyku bozuklukları ve intihar gelir. Bulimia nervoza hastalarında fizyolojik olarak ise gastroenterolojik, hematolojik ve kardiyolojik hastalıklar görülebilir. Toplumda görülme sıklığı %1.5 olan bulimia nervoza, kadınlarda iki kat fazla ortaya çıkar.

Yeme Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?

Yeme bozukluğunun nedenleri şunlardır:

• Nörokimyasal dengede bozulmalar
• Düşük benlik saygısı
• Yalnızlık
• Depresyon
• Öz güven problemleri
• Cinsel istismar
• Şiddet
• Kişilik özelliklerinde görülen sorunlar
• Beden algısında bozulmalar

Çocuklarda Yeme Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Çocuklarda yeme bozukluğunun nedenleri şöyle açıklanabilir:

• Cinsel istismar
• Depresyon
• Sinir sisteminde problemler
• Fiziksel ve psikolojik şiddet

Ergenlerde Yeme Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Ergenlerde yeme bozukluğu nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Cinsel istismar
• Mükemmeliyetçilik
• Toplumun güzellik algısı
• Öz güven problemleri
• Yalnızlık

Yeme Bozukluğunun Belirtileri Nedir?

Yeme bozukluğunun belirtileri şunlardır:

• Yemeye yönelik engellenemez düşünceler
• Bireyin kendisine yönelik kontrol kaybı hissi
• Depresyon ve kaygı gibi psikolojik bozukluklar
• Sosyal iletişimin bozulması
• Uyku sorunları
• İş ve okul başarısında düşüş
• Ekonomik problemler
• Gelecek kaygısı
• Sosyal izolasyon
• Aşırı spor yapma

Yeme Bozukluğunun Fiziksel Belirtileri Nelerdir?

Yeme bozukluğunun fiziksel belirtileri şöyle listelenir:

• Psikosomatik bozukluklar
• Aşırı kilolu veya zayıf olma
• Bireyin beden yapısında değişimler
• Soluk ten rengi
• Diş sağlığının bozulması
• Kronik ağrılar

Yeme Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?

Yeme bozukluğu tanı süreci bireyin zihinsel ve davranışsal süreçlerinde ortaya çıkan değişimlerden rahatsızlık duyması sonucu ruh sağlığı uzmanına yaptığı başvuruyla başlar. Bireyin yaşamını, beden sağlığını, fizyolojik ve psikolojik belirtilerini gözlem-görüşme teknikleri ile değerlendiren uzman bireye yeme bozukluğu tanısını koyar. Yeme bozukluğu tanısı için kapsamlı bir değerlendirme gereklidir. Bu nedenle bireyin beslenme ile ilgili belirtilerinin dışında kişilik, sosyal ilişkiler gibi farklı alanlarda bilgi toplanması gerekir. Yeme bozukluğunun tanı sürecinde psikolojik testler uygulanabilir. Ayrıca uzun süre önce başlamış olan yeme bozukluğuna sahip bireyler için fiziksel sağlığa yönelik testler uygulanabilir.

Yeme Bozukluğunun Zararları Nedir?

Yeme bozukluğunun zararları şöyle sıralanır:

• İş kaybı
• Romantik ilişkilerde sorunlar
• Okul performansında düşüş
• Beden sağlığının bozulması
• Psikolojik problemler
• Yaşamsal faaliyetlerde işlev kaybı
• Maddi sorunlar
• İntihar
• Ölüm

Yeme Bozukluğu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Yeme bozukluğunun tedavi süreci diğer psikolojik bozukluklara göre uzun ve karmaşık bir süreçtir. Yeme bozukluğu bireyde zihinsel işlev, sosyal ilişki, davranış ve fiziksel sağlık alanlarında büyük problemlere yol açar. Bu nedenle pek çok yeme bozukluğunun tedavi sürecinde ruh sağlığı uzmanları, tıp hekimleri, fiziksel kondisyonerler ve beslenme uzmanları yer alır. Bireyin zihinsel ve davranışsal belirtilerinin azaltılmasında psikoterapi yöntemleri ve ilaç tedavileri kullanılır. Yaygın kullanılan psikoterapi yöntemlerinin başında bütüncül terapiler ve bilişsel davranışçı yaklaşımlar yer alır. Bireyin fiziksel sağlığına kavuşması için uygulanan tedavi yöntemleri ilaçlar, medikal yöntemler ve cerrahi müdahalelerden meydana gelir. Öte yandan bireyin bozulan beslenme alışkanlığının düzeltilmesinde diyetisyenlerin rolü önemlidir. Yeme bozukluğu hastalarında genellikle beden yapısında bozulmalar görülür. Genellikle kas kaybı ve beden ağırlığında görülen sorunlar yeme bozukluğuna eşlik eder. Bu nedenle antrenör gözetiminde spora yönelik devamlılık sağlanarak fiziksel sağlık geri kazanılır.

Yeme Bozukluğu Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Yeme bozuklukları bireyin yaşamını derinden etkileyen uzun dönemli sonuçlara sahiptir. Bu sonuçların başında kronik fiziksel rahatsızlıklar, psikosomatik hastalıklar, psikolojik bozukluklar, intihar ve ölüm yer alır. Yeme bozukluğunun uzun süreli etkileri hastalığın şiddetine, bireyin psikososyal özelliklerine ve çevre ile girilen etkileşime göre değişir. Öte yandan yeme bozuklukları tedavi edildikten sonra yenilenme oranı yüksek hastalıklardan biridir.  

Yeme Bozukluğu için Hangi Doktora Gidilmelidir?

Yeme bozuklukları için başvurulması gereken öncelikli kişiler ruh sağlığı uzmanlarıdır. Yeme bozukluğu belirtileri çoğunlukla fiziksel olarak görülse de sendrom, bireyin zihinsel süreçlerinde yaşanan bozulmalar sonucu meydana gelir. Bu nedenle yeme bozukluğuna yönelik tanı ve tedavi sürecinin başlangıcı için ruh sağlığı uzmanları tercih edilmelidir. Diğer yandan diyetisyenler, spor eğitmenleri ve farklı alanlardan tıp hekimleri tedavi sürecinde yer alan başvuru kaynaklarıdır.

Yeme Bozukluğunda Psikoterapi Uygulanır mı?

Psikoterapi yöntemleri yeme bozukluğu tedavisinde yaygın olarak başvurulan bir tedavi biçimidir. Psikoterapi yaklaşımları ile bireyin zihinsel ve davranışsal süreçleri arasındaki farkındalığının arttırılması ve bozukluğa ait belirtilerin ortadan kaldırılması hedeflenir. Yeme bozukluklarının tedavi süreci diğer psikolojik bozukluklara göre daha uzun zaman gerektirir. Diğer yandan bireyin sahip olduğu bedensel belirtilerin azaltılmasında tıbbi müdahale gerekebilir.

Yeme Bozukluğu Nelere Yol Açar?

Yeme bozukluğu şunlara yol açar:

• Psikolojik problemler
• Bedensel hastalıklar
• Sosyal uyum sorunları
• Kişiler arası iletişimde güçlükler
• Romantik ilişkilerde bozulmalar
• Finansal güçlükler
• Keyif verici, diüretik ve laksatif ilaçlara bağımlılık

Yeme Bozukluğu Olan Kişilere Nasıl Davranılmalıdır?

Yeme bozukluğu bireyin yaşamının tüm yönlerinde çeşitli olumsuzluklara neden olan bir hastalıktır. Bireyin bozulan düşünce sistemi ve davranışları sosyal iletişim problemlerine yol açar. Tüm psikolojik sendromlarda olduğu gibi yeme bozukluğunda da bireyin sosyal destek ihtiyacının karşılanması önemlidir. Yeme bozukluğu olan bireylere yargılayıcı ifadelerde bulunulmamalıdır. Bireyin bedenine, davranışlarına ve düşüncelerine yapılan olası eleştiriler, çevresel uyaranları referans almasına ve beslenmeye yönelik belirtilerinin şiddetlenmesine neden olur. Yeme bozukluğu hastaları ağır ve uzun süreli spor aktiviteleri yaparlar. Spor aktiviteleri bireyin kiloya yönelik abartılı kaygılarını azaltmada kullandığı bir araçtır. Bu nedenle spor aktiviteleri ve aynı amaçla sergilediği diğer davranışların engellenmesi yeme bozukluğu belirtilerinin şiddetlenmesine neden olur.