Scamper Tekniği Nedir? Örnekleri ile Nasıl Uygulanır?

Scamper tekniği, yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemi olarak da bilinen ve özellikle okul öncesi dönemde sıkça kullanılan yaratıcı düşünme geliştirme araçlarından biridir. Bu teknik, bireyin hayal gücünü harekete geçirerek özgün düşünmesini sağlar ve problem çözme becerilerini destekler.

Scamper tekniği, özgünlük, sorgulayıcılık, farklı açılardan bakabilme ve hayal gücünü kullanma gibi yaratıcı düşünmenin temel unsurlarını bir araya getirerek çocuğun bilişsel gelişimine katkıda bulunur. Uygulama sırasında çocuğa yöneltilen çeşitli sorular, onun olayları ve nesneleri alışılmışın dışında değerlendirmesini teşvik eder.

Scamper Tekniği ve Scamper Çalışması Ne Demek?

Scamper tekniği, özellikle okul öncesi dönemdeki çocukların zihinsel gelişimini ve yaratıcı düşünme yetilerini destekleyen bir düşünme yöntemidir. Yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemi olarak da bilinen bu teknik, bireyin belirli bir konu, fikir veya nesne üzerine sistematik ve aşamalı bir şekilde yaratıcı çözümler üretmesini amaçlar.

Scamper çalışması, bireye çeşitli sorular yönelterek onun konuya farklı açılardan yaklaşmasını ve yeni fikirler geliştirmesini teşvik eder. Böylece birey, olayları alışılmış kalıpların dışına çıkarak değerlendirebilir ve yaratıcı düşünme becerilerini aktif şekilde kullanarak özgün çözümler üretebilir.

Scamper Ne Demek?

Scamper, İngilizcede Substitute (Yerine Koyma), Combine (Birleştirme), Adapt (Uyarlama), Modify (Değiştirme), Put to Other Uses (Farklı Kullanım), Eliminate (Çıkarma) ve Reverse (Tersine Çevirme) kelimelerinin baş harflerinden oluşan ve yaratıcı düşünmeyi destekleyen bir tekniktir.

Özellikle okul öncesi dönem başta olmak üzere birçok alanda bireyin zihinsel gelişimini teşvik etmek amacıyla kullanılan Scamper tekniği, beyin fırtınası yaparak mevcut bir fikir veya nesnenin eksik yönlerini belirlemeye yardımcı olur. Bu süreçte kişi, farklı bakış açıları geliştirerek yaratıcı çözümler üretir ve problem çözme becerilerini güçlendirir.

Scamper Ne İşe Yarar?

Scamper, bireyin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirerek bir fikir veya nesneyi farklı açılardan ele almasını ve eksik yönlerini tamamlamasını sağlayan etkili bir tekniktir. Bu yöntem, bireyin mevcut fikirleri sorgulamasına, alternatif bakış açıları geliştirmesine ve yenilikçi çözümler üretmesine yardımcı olur.

Scamper tekniği, bireye belirli sorular yönelterek onun düşünme süreçlerini derinleştirmesine ve sıradan kalıpların dışına çıkarak yeni çözüm yolları keşfetmesine olanak tanır. Böylece kişi, problem çözme becerilerini geliştirirken aynı zamanda yaratıcı düşünme alışkanlığı kazanır ve özgün fikirler ortaya koyma yetisini güçlendirir.

Scamper Tekniğini Kim Buldu?

Scamper tekniği, diğer adıyla yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemi, 1953 yılında ABD’li reklam yöneticisi ve yazar Alex Faickney Osborne tarafından geliştirilmiş ve yaratıcı düşünme süreçlerine katkı sağlamak amacıyla ortaya konmuştur.

1971 yılında Bob Eberle, bu yöntemi daha sistematik hale getirerek Substitute (Yerine Koyma), Combine (Birleştirme), Adapt (Uyarlama), Modify (Değiştirme), Put to Other Uses (Farklı Kullanım), Eliminate (Çıkarma) ve Reverse (Tersine Çevirme) aşamalarına dayalı bir düşünme modeli oluşturmuştur.

Scamper Tekniği Nasıl Uygulanır?

Scamper tekniği, yedi temel aşamadan oluşur ve şu şekilde uygulanır:

1. Substitute (Yerine Koyma): Mevcut fikrin veya nesnenin bir bileşeni başka bir şeyle değiştirilebilir mi? Örneğin, malzeme, yöntem veya süreç farklı bir unsurla değiştirildiğinde nasıl bir sonuç ortaya çıkar?
2. Combine (Birleştirme): İki veya daha fazla fikir, ürün ya da süreç bir araya getirilebilir mi? Birleştirme yoluyla daha yenilikçi ve işlevsel çözümler üretilebilir mi?
3. Adapt (Uyarlama): Başka bir alan veya sektörde kullanılan bir fikir ya da yöntem, mevcut duruma nasıl uyarlanabilir? Farklı bir bağlamda nasıl geliştirilebilir?
4. Modify (Değiştirme / Büyütme - Küçültme): Fikrin belirli yönleri büyütülerek veya küçültülerek daha işlevsel hale getirilebilir mi? Özellikler değiştirilerek daha etkili bir çözüm sunulabilir mi?
5. Put to Other Uses (Farklı Kullanım): Mevcut fikir veya nesne, başka bir amaç için kullanılabilir mi? Alternatif kullanım alanları var mı?
6. Eliminate (Çıkarma / Azaltma): Fikrin ya da ürünün belirli bir parçası çıkarılırsa nasıl bir değişiklik olur? Daha sade ve verimli bir hale getirilebilir mi?
7. Reverse (Tersine Çevirme / Yeniden Düzenleme): Fikir veya süreç tersine çevrildiğinde ya da farklı bir düzenlemeye tabi tutulduğunda nasıl bir sonuç elde edilir? Kullanım sırası değiştirildiğinde farklı bir etki yaratır mı?

Bu aşamalar, bireyin mevcut düşünce kalıplarını kırarak yaratıcı ve yenilikçi çözümler üretmesine yardımcı olur. Scamper tekniği, özellikle eğitim, tasarım, inovasyon ve problem çözme süreçlerinde etkili bir şekilde uygulanabilir.

Scamper Tekniğinin Aşamaları Nelerdir?

Scamper tekniğinin aşamaları şunlardır:

1. Yer değiştirme (substitude) aşaması
2. Birleştirme (combine) aşaması
3. Uyarlama (adapt) aşaması
4. Büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify) aşaması
5. Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması
6. Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması
7. Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması

1. Yer Değiştirme (Substitude) Aşaması

Scamper tekniğinin ilk aşaması olan yer değiştirme (substitute), bir fikir veya nesnenin belirli bir bileşeninin başka bir şeyle değiştirilmesi üzerine kurulu bir düşünme sürecidir. Bu aşama, bireyin olaylara farklı açılardan bakmasını sağlayarak yaratıcı düşünme becerilerini geliştirir.

Bu aşamada, bir nesnenin malzemesi, bileşenleri, işlevi veya kullanım şekli değiştirilerek yeni ve alternatif çözümler üretilmesi amaçlanır. Kişi, mevcut bir nesneyi veya fikri ele alarak yerine farklı bir şey koyduğunda nasıl değişeceğini düşünür. Böylece, düşünme esnekliği kazanır ve alternatif bakış açıları geliştirir.

Yer Değiştirme (Substitute) aşamasında kullanılabilecek sorular:

• X nesnesi Y malzemesinden yapılmış olmasaydı başka hangi malzemeden üretilebilirdi?
• X nesnesi olmasaydı yerine ne kullanırdın?
• X nesnesinin belirli bir bölümünü başka bir şeyle değiştirsen nasıl bir sonuç ortaya çıkardı?
• Sence X nesnesini bir uzaylı yapsaydı nasıl olurdu?

Bu tür sorular, bireyin alışılmış kalıpların dışına çıkmasına yardımcı olarak yaratıcı düşünme sürecini destekler. Özellikle çocuklar için bu aşama, nesneleri ve fikirleri farklı açılardan değerlendirme becerisi kazanmalarına ve zihinsel esnekliklerini arttırmalarına katkı sağlar.

2. Birleştirme (Combine) Aşaması

Scamper tekniğinin ikinci aşaması olan birleştirme (combine), bir nesne veya fikrin başka bir nesne veya fikirle birleştirilerek yeni ve özgün çözümler üretilmesini amaçlayan bir düşünme sürecidir. Bu aşama, bireyin farklı unsurları bir araya getirerek yeni bileşimler oluşturmasını ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmesini sağlar.

Birleştirme aşamasında çocuğa şu sorular yöneltilebilir:

• X nesnesini başka hangi malzemelerle birleştirerek kullanabiliriz?
• X nesnesi/fikri ile hangi nesneyi/fikri birleştirebilirim?
• X fikri için başka kimlerden yardım alabiliriz?
• X nesnesini nasıl farklılaştırıp yeni bir nesneye dönüştürebiliriz?

Bu aşamada sorulan sorular, çocuğun sadece yaratıcı düşünmesini değil aynı zamanda problem çözme becerilerini geliştirmesini de destekler. Fikirleri birleştirme süreci, bireyin olaylara farklı perspektiflerden bakmasına olanak tanıyarak yenilikçi ve işlevsel çözümler üretmesini sağlar.

3. Uyarlama (Adapt) Aşaması

Scamper tekniğinin üçüncü aşaması olan uyarlama (adapt), mevcut bir nesne veya fikrin farklı bir duruma uyarlanarak geliştirilmesini amaçlayan bir süreçtir. Bu aşamada birey, var olan bir çözümü yeniden şekillendirerek daha işlevsel ve kullanışlı hale getirme yollarını araştırır.

Uyarlama aşamasında sorulabilecek örnek sorular şunlardır:

• X nesnesini daha kullanışlı hale getirmek için ne yapabilirim?
• Normalde çöpe attığın malzemeleri X nesnesini geliştirmek için nasıl kullanabilirsin?
• Eskiden X nesnesi/fikri ile ilgili neler yapılırdı?
• Gelecekte X nesnesi/fikri ile ilgili senin yapmak istediğin değişiklikler neler?

Bu aşamada yaratıcı düşünmenin temel prensiplerinden biri olan birleştirme yöntemi sıkça kullanılır. Yaratıcı düşünme, tamamen yeni bir şey üretmek yerine, eldeki mevcut kaynakları geliştirerek daha etkili ve yenilikçi çözümler ortaya koymayı hedefler. Örneğin, bir nesnenin formu veya işlevi değiştirilerek daha verimli hale getirilebilir ya da farklı nesneler birleştirilerek yeni bir ürün ortaya çıkartılabilir. Uyarlama aşaması da bu prensip doğrultusunda şekillenerek bireyin inovatif düşünme becerilerini geliştirmesine katkı sağlar.

4. Büyütme, Değiştirme, Küçültme (Magnify/Modify/Minify) Aşaması 

Scamper tekniğinin dördüncü aşaması olan büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify), bir nesnenin ya da fikrin formunu değiştirerek yeni kullanım alanları yaratmayı amaçlayan bir düşünme sürecidir. Bu aşama, nesnenin büyütülmesi, küçültülmesi veya yeniden düzenlenmesi gibi yöntemlerle farklı bakış açıları geliştirerek yaratıcı düşünmeyi destekler.

Bu aşamada şu sorular yöneltilebilir:

• X nesnesi daha büyük olsaydı nasıl olurdu?
• X nesnesi daha hafif olsaydı nasıl bir işlev kazanırdı?
• X nesnesi çok küçük bir hale getirilseydi onunla neleri daha farklı yapardın?
• X nesnesine baktığında içini görebiliyor olsaydın nasıl bir yapı ortaya çıkardı?

Büyütme, değiştirme ve küçültme aşaması, yaratıcı düşünmede yaygın olarak kullanılan form bozma ve yeniden yapılandırma tekniklerine dayanır. Bu yöntem sayesinde kişi, bir nesneyi veya fikri standart sınırlarının dışına çıkararak onun farklı ve daha işlevsel hale gelmesini sağlar. Yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmek ve problem çözme yetisini güçlendirmek açısından bu aşamanın uygulanması oldukça önemlidir.

5. Başka Amaçlarla Kullanma (Put the Other Uses) Aşaması

Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması, scamper tekniğinin beşinci aşamasıdır. Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması, nesnenin farklı amaçlarla da kullanılmasına yönelik soruların sorulduğu bir basamaktır.

Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşamasında şu soruları sorabiliriz:

• X nesnesini başka nasıl kullanabilirim?
• X nesnesini başka ne için kullanabilirim?
• X nesnesini başka kimler kullanıyor?

Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması, nesneyle ilgili görüşlerin değiştirilmesi ve farklı bakış açılarına sahip olma açısından önemlidir.

6. Çıkarma/Yok Etme (Eliminate) Aşaması

Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması, scamper tekniğinin altıncı aşamasıdır. Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması, nesneyi daha işlevsel hale getirmek için hangi kısmının çıkarılabileceğine yönelik soruların sorulduğu aşamadır.

Çıkarma/yok etme (eliminate) aşamasında sorulabilecek örnek sorular şu şekilde sıralanabilir:

• X nesnesinin hangi kısımlarını kesebilirsiniz?
• X nesnesinin hangi bölümlerini çıkardığında daha güzel hale gelir?
• X nesnesinin hangi kısımlarını kesemezsiniz?
• X nesnesinin ana bölümü dışındaki diğer her parçasını çıkardığınızda ne olur?
• X fikrinin hangi kısımlarını elediğin zaman daha kullanışlı hale gelir?

Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması, yine farklı düşünmeyi teşvik eder ama aynı zamanda yeni çözüm önerileri sunma ve nesneyi geliştirmeye yönelik de sorular içerir.

7. Yeniden Düzenleme, Ters Düz Etme (Rearrange/Reverse) Aşaması

Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması, scamper tekniğinin yedinci aşamasıdır. Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması, alternatif çözümler sunmak için nesnenin mevcut koşulları üzerinde düzenlemeler yapmaya yönelik soruların sorulduğu bir basamaktır.

Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşamasında sorulabilecek örnek sorular şunlardır:

• X nesnesinin hangi kısımlarını değiş tokuş yapardınız?
• X nesnesinin son parçasını başa, ilk parçasını sona koyduğunuzda ne olur?
• X fikrinin tam zıttı olan Y fikri uygulansa neler olurdu?
• X nesnesinin örüntüsünü değiştirirsek nasıl olurdu?

Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması, nesneye farklı bakış açılarından yaklaştıktan sonra onun değiştirilmesi ve daha iyi bir hale getirilmesi için sorular sorar. Yukarıda bulunan örnek sorular, nesnenin daha da geliştirilmesi için sorulur.

Scamper Kartları Nedir?

Scamper kartları, yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmek ve zihinsel esnekliği arttırmak amacıyla kullanılan bir araçtır. Üzerinde scamper tekniğinin aşamalarına uygun olarak hazırlanmış sorular bulunan bu kartlar, bireyin yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemiyle farklı açılardan düşünmesini sağlar.

Scamper kartları özellikle okul öncesi dönemde çocukların bilişsel gelişimini desteklemek için kullanılır. Bu kartlar sayesinde çocuklar, nesneler veya fikirler üzerine derinlemesine düşünerek yenilikçi çözümler üretir. Ancak Scamper tekniğini uygulamak için bu kartları kullanmak zorunlu değildir. Uygulayıcı, belirlenen aşamalara uygun olarak kendi hazırladığı sorularla da süreci yönetebilir.

Yeterince deneyimli olmayan uygulayıcılar için Scamper kartları rehber niteliğinde olduğundan, bu yöntemi daha etkili bir şekilde kullanmalarını sağlar. Hazır kartlar, soruların doğru sırayla ve uygun bir formatta yöneltilmesine yardımcı olarak yaratıcı düşünme sürecini kolaylaştırır.

Scamper Tekniği Nerelerde Kullanılır?

Scamper tekniği, eğitim, iş dünyası, sanat ve tasarım gibi birçok alanda yaratıcı düşünme süreçlerini geliştirmek için kullanılır. Eğitimde özellikle okul öncesi ve ilköğretim seviyelerinde çocukların problem çözme becerilerini arttırmak ve olaylara farklı açılardan bakmalarını sağlamak amacıyla uygulanır. İş dünyasında ürün geliştirme, pazarlama ve stratejik yönetim gibi alanlarda inovatif çözümler üretmek için tercih edilir.

Sanat ve tasarım alanında ise grafik tasarım, moda ve yazarlık gibi yaratıcı süreçlerde yeni fikirler geliştirmek ve özgün eserler ortaya koymak için kullanılır. Bu teknik, bireylerin düşünme kalıplarını genişleterek farklı bakış açıları geliştirmelerine yardımcı olur.

Scamper Tekniği Örnekleri Nelerdir?

Scamper tekniği örnekleri şu şekilde sıralanabilir:

• Kalem olmasaydı yerine ne kullanırdın?
• Bir havluyu elini silmek dışında başka ne için kullanabilirsin?
• İnsanlarla hayvanlar yer değiştirmiş olsaydı nasıl olurdu?
• Bilgisayarları uzaylılar üretmiş olsa nasıl yaparlardı?
• Akıllı telefonu değiştirmek isteseydin neler yapardın?
• Televizyonun hangi parçalarını çıkarsan daha iyi olurdu?
• Eskiden internet yokken insanlar ne yapardı?
• Normalde çöpe attığın şeyleri kıyafetini daha güzel hale getirmek için nasıl kullanırdın?
• Duvarların içini görebilseydik nasıl olurdu?
• Siz olsanız bir bardağın hangi parçalarının yerini değiştirirdiniz?
• Gelecekte robot teknolojisi ile ilgili senin değiştirmek istediğin şeyler neler?

Scamper tekniği örnekleri, yukarıdaki sorular ile açıklanabilir. Bu soruların her biri farklı bir konuya işaret eder. Scamper yöntemini uygularken önceden belirlenen konu doğrultusunda yukarıda sıralanan aşamalara uygun sorular hazırlayarak siz de çocuğunuzun/öğrencinizin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz.