Scamper Tekniği Nedir?
Scamper tekniği, diğer adıyla yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemi, okul öncesi dönem başta olmak üzere birçok alanda sıklıkla kullanılan ve yaratıcı düşünmeyi teşvik etmek için uygulanan bir yöntemdir.
Scamper tekniği, yaratıcılığın önemli unsurları arasında bulunan özgünlük, sorgulayıcılık, hayal kurma ve farklı düşünme becerisini bir arada kullanarak çocuğun bilişsel yetilerini geliştirmeyi amaçlar. Scamper tekniğinde çocuğa bazı sorular sorulur ve çocuk bu zihin açıcı sorulara yanıt bulmaya çalışarak yaratıcı düşünme becerilerini geliştirir.
Scamper Nedir?
Scamper, İngilizcede substitude, combine, adapt, modify, put the other uses, eliminate ve reverse kelimelerinin baş harflerinin kullanılmasıyla oluşan ve yaratıcı düşünme alanında kullanılan tekniğin adıdır.
Scamper, okul öncesi dönem başta olmak üzere birçok alanda kişinin zihinsel gelişimini teşvik etmek amacıyla uygulanan bir tekniktir. Scamper tekniği ile beyin fırtınası yapılarak bir fikir ya da nesnenin eksik yanları tespit edilir ve bu yönlerin geliştirilmesi için çözüm önerileri üretilir.
Scamper Ne İşe Yarar?
Scamper, kişinin kreatif düşünme becerisini geliştirmesini ve bir fikri ya da nesneyi geliştirerek eksik yanlarını gidermesini sağlar. Scamper tekniği ile kişinin ilgili fikir ya da nesneye ilişkin farklı düşünmeyi öğrenmesi ve yeni çözüm önerileri üretmesi sağlanır.
Scamper Tekniği Ne Demek?
Scamper tekniği, özellikle okul öncesi dönemdeki çocukların zihinsel gelişimlerini ve yaratıcı düşünme yetilerini geliştirmek için kullanılan bir düşünme yöntemidir.
Scamper tekniğinin diğer adı yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemidir. Scamper tekniği, sistematik ve aşamalı bir şekilde kişinin bir fikre ya da nesneye ilişkin yaratıcı çözüm önerileri geliştirmesini sağlar. Scamper tekniği, çeşitli sorular sorarak kişinin konu ile ilgili beyin fırtınası yapmasını ve farklı düşünebilmesini sağlar.
Scamper Tekniğini Kim Buldu?
Scamper tekniğini (yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemi) 1953’te ABD'li reklam yöneticisi ve yazar Alex Faickney Osborne bulmuş ve bu yöntem 1971'de Bob Eberle tarafından geliştirilmiştir.
Scamper Tekniği Nasıl Uygulanır?
Scamper tekniği, bu yöntemde yer alan 7 aşama uygulanarak yapılır. Bu aşamalar sırayla uygulanarak beyin fırtınası yapılır ve her aşamada kişinin farklı düşünmesini sağlayan sorular sorulur. Kişi bu sorulara cevap vererek yaratıcı düşünme becerilerini geliştirir ve konuya ilişkin yenilikçi çözüm önerileri üretebilir.
Scamper tekniği; yer değiştirme, birleştirme, uyarlama, değiştirme, başka amaçlarla kullanma, çıkarma, ters düz etme aşamaları uygulanarak yapılır. Scamper tekniği, bir uygulayıcı eşliğinde bir veya birden fazla kişi ile gerçekleştirilir. Uygulayıcının bu tekniği daha önce deneyimlemiş olması, uygulama basamaklarına hakim olması ve soruları önceden hazırlaması gerekir. Uygulayıcı soruları sırayla sorar ve kimsenin düşüncesinin yargılanmayacağı bir ortam yaratmaya gayret eder. Bütün basamaklar tamamlandıktan sonra özet yapılır veya yanıtlardan birini seçmek için ufak bir değerlendirme yapılır.
Scamper Tekniğinin Aşamaları Nelerdir?
Scamper tekniğinin aşamaları şunlardır:
- Yer değiştirme (substitude) aşaması
- Birleştirme (combine) aşaması
- Uyarlama (adapt) aşaması
- Büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify) aşaması
- Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması
- Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması
- Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması
1. Yer Değiştirme (Substitude) Aşaması
Yer değiştirme (substitude) aşaması, scamper tekniğinin ilk aşamasıdır. Yer değiştirme (substitude) aşaması, bir fikrin/nesnenin yerine başka bir şeyin koyulması ile uygulanan bir basamaktır.
Örneğin yer değiştirme (substitude) aşamasında sorulan sorulara örnek olarak şunlar verilebilir:
- X nesnesi Y malzemesinden yapılmış olmasaydı başka ne ile üretilebilirdi?
- X nesnesi olmasaydı yerine ne kullanırdın?
- X nesnesinin bir kısmını başka bir şeyle değiştirsen bu ne olurdu?
- Sence X nesnesini bir uzaylı yapsa nasıl yapardı?
Yer değiştirme (substitude) aşamasında yukarıdaki gibi sorular yardımıyla çocuğun yaratıcı düşünmesi, nesneye farklı açılardan bakabilmesi ve zihinsel açıdan esneklik kazanması sağlanır.
2. Birleştirme (Combine) Aşaması
Birleştirme (combine) aşaması, scamper tekniğinin ikinci aşamasıdır. Birleştirme (combine) aşaması, nesnenin başka hangi nesnelerle birleştirilip yeni bir nesne üretmeye yönelik soruların sorulduğu bir basamaktır.
Birleştirme (combine) aşamasında çocuğa şu sorular sorulabilir:
- X nesnesini başka hangi malzemelerle birleştirerek kullanabiliriz?
- X nesnesi/fikri ile hangi nesneyi/fikri birleştirebilirim?
- X fikri için başka kimlerden yardım alabiliriz?
- X nesnesini nasıl farklılaştırıp yeni bir nesneye dönüştürebiliriz?
Birleştirme (combine) aşamasında sorulan bu sorular ile çocuk farklı düşünmenin yanında çözüm üretmeye de teşvik edilmiş olur. Bu sayede çocuğun problem çözme becerilerinin gelişmesi sağlanır.
3. Uyarlama (Adapt) Aşaması
Uyarlama (adapt) aşaması, scamper tekniğinin üçüncü aşamasıdır. Uyarlama (adapt) aşaması, ilgili nesnenin/fikrin herhangi bir duruma uyum sağlaması için diğer nesne/fikirlerin mevcut duruma uyarlanması ile değiştirilmesidir.
Uyarlama (adapt) aşamasında sorulabilecek örnek sorular şunlardır:
- X nesnesini daha kullanışlı hale getirmek için ne yapabilirim?
- Normalde çöpe attığın malzemeleri X nesnesini geliştirmek için nasıl kullanabilirsin?
- Eskiden X nesnesi/fikri ile ilgili neler yapılırdı?
- Gelecekte X nesnesi/fikri ile ilgili senin yapmak istediğin değişiklikler neler?
Uyarlama (adapt) aşamasında yaratıcı düşünmede sık kullanılan birleştirme yöntemi uygulanır. Yaratıcı düşünme, yoktan var etme değil; elde olanı geliştirme anlamına gelir. Örneğin bir nesnenin geliştirilip daha iyi bir konuma getirilmesi için onun şeklinde, formunda değişiklikler yapılabilir ya da o nesne başka nesnelerle birleştirilerek yeni bir ürün ortaya koyulabilir. Scamper yöntemindeki Uyarlama (adapt) aşamasında da buna benzer bir teknik kullanılır.
4. Büyütme, Değiştirme, Küçültme (Magnify/Modify/Minify) Aşaması
Büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify) aşaması, scamper tekniğinin dördüncü aşamasıdır. Büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify) aşaması, nesnenin formunun büyütüp küçültme ya da yeniden düzenleme gibi yöntemlerle değiştirilmesine yönelik soruların sorulduğu bir basamaktır.
Büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify) aşamasında şu sorular sorulabilir:
- X nesnesi daha büyük olsa nasıl olurdu?
- X nesnesi daha hafif olsaydı nasıl bir nesne olurdu?
- X nesnesi çok küçük bir nesne olsaydı bu nesne ile neleri daha farklı yapardın?
- X nesnesine baktığınızda içini görüyor olsanız bu nesne nasıl olurdu?
Büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify) aşaması, yaratıcı düşünmenin formunu bozma/değiştirme tekniğine benzer. Büyütme, değiştirme, küçültme (magnify/modify/minify) aşaması ile nesnenin standart formunun dışına çıkarak onun geliştirilmesi sağlanır. Kişinin farklı düşünmeye alışması açısından bu aşamayı uygulamak oldukça önemlidir.
5. Başka Amaçlarla Kullanma (Put the Other Uses) Aşaması
Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması, scamper tekniğinin beşinci aşamasıdır. Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması, nesnenin farklı amaçlarla da kullanılmasına yönelik soruların sorulduğu bir basamaktır.
Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşamasında şu soruları sorabiliriz:
- X nesnesini başka nasıl kullanabilirim?
- X nesnesini başka ne için kullanabilirim?
- X nesnesini başka kimler kullanıyor?
Başka amaçlarla kullanma (put the other uses) aşaması, nesneyle ilgili görüşlerin değiştirilmesi ve farklı bakış açılarına sahip olma açısından önemlidir.
6. Çıkarma/Yok Etme (Eliminate) Aşaması
Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması, scamper tekniğinin altıncı aşamasıdır. Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması, nesneyi daha işlevsel hale getirmek için hangi kısmının çıkarılabileceğine yönelik soruların sorulduğu aşamadır.
Çıkarma/yok etme (eliminate) aşamasında sorulabilecek örnek sorular şu şekilde sıralanabilir:
- X nesnesinin hangi kısımlarını kesebilirsiniz?
- X nesnesinin hangi bölümlerini çıkardığında daha güzel hale gelir?
- X nesnesinin hangi kısımlarını kesemezsiniz?
- X nesnesinin ana bölümü dışındaki diğer her parçasını çıkardığınızda ne olur?
- X fikrinin hangi kısımlarını elediğin zaman daha kullanışlı hale gelir?
Çıkarma/yok etme (eliminate) aşaması, yine farklı düşünmeyi teşvik eder ama aynı zamanda yeni çözüm önerileri sunma ve nesneyi geliştirmeye yönelik de sorular içerir.
7. Yeniden Düzenleme, Ters Düz Etme (Rearrange/Reverse) Aşaması
Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması, scamper tekniğinin yedinci aşamasıdır. Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması, alternatif çözümler sunmak için nesnenin mevcut koşulları üzerinde düzenlemeler yapmaya yönelik soruların sorulduğu bir basamaktır.
Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşamasında sorulabilecek örnek sorular şunlardır:
- X nesnesinin hangi kısımlarını değiş tokuş yapardınız?
- X nesnesinin son parçasını başa, ilk parçasını sona koyduğunuzda ne olur?
- X fikrinin tam zıttı olan Y fikri uygulansa neler olurdu?
- X nesnesinin örüntüsünü değiştirirsek nasıl olurdu?
Yeniden düzenleme, ters düz etme (rearrange/reverse) aşaması, nesneye farklı bakış açılarından yaklaştıktan sonra onun değiştirilmesi ve daha iyi bir hale getirilmesi için sorular sorar. Yukarıda bulunan örnek sorular, nesnenin daha da geliştirilmesi için sorulur.
Scamper Kartları Nedir?
Scamper kartları, zihinsel gelişimi desteklemek için kullanılan ve üzerinde yaratıcı düşünmeyi geliştirmeye yönelik soruların bulunduğu kartlardır.
Scamper kartları, yönlendirilmiş beyin fırtınası yöntemi olarak da bilinen scamper tekniğinin uygulanması için kullanılan bir araçtır. Bu kartların üzerinde farklı konularla ilgili sorular bulunur. Özellikle okul öncesi dönemde kullanılan scamper kartları, kişinin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirerek daha esnek bir bilişsel yapı kazanmasını sağlar.
Scamper tekniğini uygulamak için scamper kartlarını kullanmak zorunlu değildir. Uygulayıcı, kendi hazırladığı soruları da bir liste halinde önceden hazırlayarak katılımcılara sorabilir. Ancak yeterince deneyimli olmayan uygulayıcılar için scamper kartlarını kullanmak daha yerinde bir tercih olacaktır.
Scamper Tekniği Nerelerde Kullanılır?
Scamper tekniği; başta okul öncesi eğitim olmak üzere iş dünyası, sağlık, mühendislik gibi birçok alanda kullanılır.
Scamper tekniği, yaratıcı düşünme becerilerini geliştiren bir teknik olduğu için birçok alanda kullanılabilir. Scamper yöntemi, gerek günlük yaşamda gerek kurumsal hayatta kişinin problem çözme becerilerini geliştirerek daha başarılı olmasını sağlar.
Scamper Tekniği Örnekleri
Scamper tekniği örnekleri şu şekilde sıralanabilir:
- Kalem olmasaydı yerine ne kullanırdın?
- Bir havluyu elini silmek dışında başka ne için kullanabilirsin?
- İnsanlarla hayvanlar yer değiştirmiş olsaydı nasıl olurdu?
- Bilgisayarları uzaylılar üretmiş olsa nasıl yaparlardı?
- Akıllı telefonu değiştirmek isteseydin neler yapardın?
- Televizyonun hangi parçalarını çıkarsan daha iyi olurdu?
- Eskiden internet yokken insanlar ne yapardı?
- Normalde çöpe attığın şeyleri kıyafetini daha güzel hale getirmek için nasıl kullanırdın?
- Duvarların içini görebilseydik nasıl olurdu?
- Siz olsanız bir bardağın hangi parçalarının yerini değiştirirdiniz?
- Gelecekte robot teknolojisi ile ilgili senin değiştirmek istediğin şeyler neler?
Scamper tekniği örnekleri, yukarıdaki sorular ile açıklanabilir. Bu soruların her biri farklı bir konuya işaret eder. Scamper yöntemini uygularken önceden belirlenen konu doğrultusunda yukarıda sıralanan aşamalara uygun sorular hazırlayarak siz de çocuğunuzun/öğrencinizin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz.
