Sanayi Devrimi Nedir?

Sanayi Devrimi, Sanayi İnkılabı ya da bir diğer adıyla Endüstri Devrimi; coğrafi keşiflerin etkisiyle Avrupa’da feodal sistemin yıkılmasının bir sonucu olarak 18. yüzyılın sonlarında insan gücünden makine gücüne geçişin hız kazanmasıyla İngiltere'de başlayan büyük değişimin adıdır.

Sanayi Devrimi, James Watt tarafından icat edilen modern buhar makinelerinin endüstride kullanılmaya başlamasıyla ortaya çıkmıştır. Endüstri Devrimi diye de bilinen Sanayi İnkılabı sayesinde hayatın birçok alanında hızlı bir değişim yaşanmış, kentleşme oranı artmış ve sanayide makinelerin kullanılmasına bağlı olarak üretim hızı artmıştır. 

Sanayi İnkılabı (Devrimi) Nedir?

Sanayi İnkılabı diğer adıyla Sanayi Devrimi, buhar makinesinin endüstride kullanılmaya başlaması sonucunda üretimde kas gücünün yerini makine gücüne bırakmasıyla ortaya çıkan değişimlerdir.

Sanayi İnkılabı’nın ortaya çıkmasında Avrupa’da başlayan Rönesans ve reform hareketlerinin getirdiği özgür düşünme ortamı ve bilimsel gelişmeler etkilidir. Coğrafi keşiflerin ardından Avrupa’da feodal düzenin sona ermesi de Sanayi İnkılabı’na zemin hazırlayan olaylardan biri olmuştur.

18. yüzyılın sonlarında İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi, yeni icatların ve buluşların ortaya çıkmasıyla günümüzde de devam etmektedir. Günümüzde Sanayi Devrimi’nin Endüstri 4.0 olarak bilinen dördüncü aşaması yaşanmaktadır.

Sanayi Devrimi, el emeğine dayalı üretim süreçlerinin yerini makinelerin ve mekanik gücün kullanıldığı endüstriyel üretimin aldığı bir dönemdir. Bu dönemde, tarım odaklı bir toplum yapısı yerini fabrika sistemine dayalı endüstriyel üretim süreçlerine bırakmıştır. Buhar gücü, su gücü ve sonraları elektrik gücü gibi enerji kaynaklarının kullanımı, makineleşmenin ve üretim süreçlerinin hızlanmasının temelini oluşturmuştur.

Sanayi Devrimi, toplumsal, ekonomik ve teknolojik birçok değişikliği beraberinde getirmiştir. Endüstriyel üretim, el sanatları ve ev üretimi yerine fabrikalarda gerçekleşmeye başlamış, tarım alanında da mekanik aletlerin kullanımı artmıştır. Bu durum üretimde büyük bir verimlilik artışına ve ekonomik büyümeye yol açmıştır.

Sanayi Devrimi aynı zamanda sosyal yapıda da önemli değişikliklere neden olmuştur. Kentleşme süreci hızlanmış, köylerden büyük şehirlere göçler yaşanmıştır. İşçi sınıfı ortaya çıkmış, işçilerin çalışma koşulları, iş saatleri ve ücret düzeyleri tartışmalara neden olmuştur. Sendika hareketleri ve işçi hakları mücadeleleri de bu dönemde şekillenmiştir.

Sanayi Devrimi, teknolojik ilerlemelerin yanı sıra bilim, ulaşım, iletişim ve tüketim alanlarında da büyük değişimlere yol açmıştır. Buharlı trenler, telegraf ve fabrikasyon üretim gibi yenilikler, dünyanın daha önce hiç tanık olmadığı bir hızda ilerlemesini sağlamıştır.

Sanayi Devrimi Ne Zaman Başladı?

Sanayi Devrimi, 1700'lü yılların sonlarında yani 18. yüzyılın sonlarında başladı. Sanayi İnkılabı'nın başladığı yıllarda Avrupa; Coğrafi Keşifler, Rönesans ve Reform gibi olaylar sayesinde skolastik düşünce yerine bilimsel düşünceyi benimsemeye başlamıştır.

Tüm bunlar, Sanayi Devrimi'ni hazırlayan etkenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla Sanayi Devrimi'nin 18. yüzyılın sonlarında başlaması bir tesadüf değildir; tarihsel olayların, yeni buluşların ve aydınlanma düşüncesinin bir sonucudur.

Sanayi Devrimi Nasıl Ortaya Çıktı?

Sanayi Devrimi, İngiliz bilim insanı James Watt’ın modern buhar makinesini icat etmesiyle ortaya çıktı. Modern buhar makinesi öncelikle madencilik alanında kullanıldı ve zamanla dokumacılık başta olmak üzere diğer sektörlerde de kullanılmaya başladı.

Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkması, görünürde buhar makinesinin icadıyla gelişmiş olsa da Sanayi İnkılabı’nı etkileyen başka olaylar da vardı. Örneğin Avrupa’da 14 ile 16. yüzyıl boyunca gelişen Rönesans ve 16. yüzyılda başlayan reform hareketleri, özgür düşünme ortamının oluşmasını sağlamıştır. Böylece bilimsel çalışmalar hız kazanmış, yeni icatlar üretilmeye başlamış ve yeni buluşlar ortaya atılmıştır. Tüm bunlar Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkmasında 15 ve 17. yüzyıllarda gelişen coğrafi keşiflerin de etkisi vardır. Coğrafi keşifler, Avrupa’da feodal düzenin yıkılmasını sağladı. Böylece krallar ile burjuvalar güçlendi ve ticaret gelişmeye başladı. Ayrıca yeni keşfedilen yerlerdeki ürünlerin ve değerli madenlerin Avrupa’ya getirilmesi, Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkmasını etkiledi.

Sanayi Devrimi Nasıl Başladı?

Sanayi Devrimi, İngiliz mucit James Watt tarafından buhar makinesinin icat edilmesiyle başladı. Ancak Sanayi Devrimi’nin başlamasında Avrupalıların başlattığı coğrafi keşifler, Rönesans ve reform hareketleri gibi önemli olaylar da etkili olmuştur.

James Watt’tan önce de buhar makineleri geliştirilmişti ancak James Watt’ın geliştirdiği buhar makinesi diğerlerine göre daha moderndi. James Watt’ın icat ettiği modern buhar makinesi ilk olarak madencilik sektöründe kullanıldı. Buhar gücüyle çalışan makinelerin insanlara kıyasla daha hızlı üretim yaptığı görülünce bu makineler endüstride kullanılmaya başlandı.

Coğrafi keşifler sonucunda Avrupa’da derebeylik (feodalite) sistemi yıkılmış ve krallar ile burjuvalar güçlenmeye başlamıştı. Bu dönemde yeni keşfedilen yerlerdeki ürünler ve madenler Avrupa’ya taşınmıştı. Derebeyliğin yıkılmasıyla Avrupa’da ticaret de önem kazanmıştı. Dolayısıyla ürün üretmek için ham madde sıkıntısı yoktu ve üretilen ürünleri satmak için hazır bir pazar da (sömürülen ülkeler) vardı. Yaşanan tüm bu değişimler Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkmasında etkili oldu. 

İlk olarak madencilik sektöründe kullanılmaya başlayan buhar makinesi, ilerleyen dönemde sırasıyla tekstil sektöründe, buharlı gemi, buharlı tren ve çelik üretiminde kullanıldı. Makineleşmenin gelişmesi, üretimi de hızlandırdı ve fabrikalar ortaya çıktı.

Sanayi Devrimi Hangi Ülkede Başlamıştır?

Sanayi Devrimi İngiltere'de gerçekleşmiştir. Sanayi Devrimi ilk olarak İngiltere’de 1700’lü yılların sonlarında buhar makinesinin madencilik sektöründe kullanılmasıyla başlamıştır. Sanayi Devrimi ilk olarak İngiltere’de gerçekleştikten sonra diğer Avrupa ülkelerine ve daha sonra tüm dünyaya yayılmıştır.

Sanayi Devrimi Neden İngiltere'de Başladı?

Sanayi Devrimi; İngiltere’nin anayasal monarşi ile yönetilmesi, zengin kömür yataklarına sahip olması, İngiltere’de kara yolunun gelişmesi gibi etkenlerden ötürü İngiltere’de başladı.

Sanayi Devrimi’nin İngiltere’de başlamasındaki en büyük etken, İngiltere’nin zengin kömür ve maden yataklarına sahip olmasıdır. Ayrıca İngiltere emperyalist sistemden yana olan bir ülkeydi dolayısıyla ham madde kaynaklarına erişebiliyordu ve ürettiği ürünü pazarlayabileceği bir pazara sahipti. İngiltere’nin gerek ham madde sıkıntısı yaşamaması gerekse ürettiği ürünü sömürüsü altındaki ülkelere pazarlama fırsatına sahip olması, Sanayi Devrimi’nin bu ülkede gerçekleşmesini etkiledi.

İngiltere’nin ticaret filoları da gelişmişti. Coğrafi keşifler sonucunda Avrupa’da ticaretin popülerleşmeye başlaması İngiltere’yi de etkilemişti. Bu iki etken, endüstriyel ürünlerin ticaretini de kolaylaştırıyordu. Böylece İngiltere, Sanayi Devrimi’nin yalnızca başladığı ülke olarak kalmayıp endüstrileşmenin sürdürülebilir olmasında da etkili oldu.

İngiltere’de hüküm süren anayasal monarşi sisteminin temelinde kişilerin hak ve özgürlüklerinin korunması vardı. Bu özgürlükler, mülkiyet hakkını da kapsıyordu. İngiltere’de üretimde rekabeti önleyen uygulamalar da yoktu. Ayrıca İngiltere bir ada ülkesi olduğundan diğer ülkelerde yaşanan savaşlardan ve feodalite mücadelesinden etkilenmiyordu. Bütün bunlar, Sanayi Devrimi’nin diğer ülkelerde değil de İngiltere’de başlamasında etkili oldu.

Sanayi Devrimi’nin Nedenleri

Sanayi Devrimi’nin nedenleri şunlardır:

• Rönesans ve reform hareketleriyle birlikte bilime verilen önemin artması
• Modern buhar makinesinin icat edilmesi
• Ham maddeye ulaşımın kolaylaşması
• Coğrafi keşifler ile Avrupa’da derebeyliğin yıkılması
• Ticarete verilen önemin artması
• Sömürgeci faaliyetler

Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkmasında etkili olan hususlar temel olarak yukarıdaki gibidir. Sanayi Devrimi temel olarak buhar makinesinin icadıyla gerçekleşmiş olsa da Sanayi Devrimi’nin başlangıcını etkileyen birçok olay bulunmaktadır. Örneğin coğrafi keşifler, Rönesans ile reform hareketleri yeni keşifleri ortaya çıkardığı için Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Sanayi Devrimi’nin Sonuçları

Sanayi Devrimi’nin sonuçları şu şekilde sıralanabilir:

• Sanayi Devrimi ile makineleşme artmış ve üretim hızlanmıştır.
• Sanayi Devrimi ile Avrupa’da nüfus hızla artmıştır.
• Kırsal bölgelerden kente göçte artış olmuştur.
• Sömürgecilik faaliyetleri hız kazanmıştır.
• Genel olarak refah düzeyi yükselmiştir.
• Lonca sistemindeki usta-çırak hiyerarşisi, "patron-işçi"ye evrilmiştir.
• Bankacılık ile sigortacılık faaliyetleri gelişmiştir.
• Sanayi Devrimi ile üretimde yeni bir boyuta geçilmesi, çevre sorunlarına yol açmıştır.
• Üretimde makinelerin kullanılması, kalifiye meslek elemanlarına olan talebi arttırmıştır.
• Sanayi Devrimi ile bilimsel gelişmeler hızlanmıştır.
• Sanayi Devrimi ile teknolojinin gelişmesi, sağlık alanını etkilemiş ve insan ömrü uzamıştır.
• Yeniliğe ayak uyduramayan ülkelerin ekonomisi gerilemiştir.
• Sanayi Devrimi’ne ayak uyduramayan ülkeler dışa bağımlı hale gelmiştir.
• Endüstri Devrimi ile kapitalizm kavramı daha görünür olmaya başladı.

Sanayi Devrimi sonuçları olumlu ve olumsuz olarak ele alınabilir. İnsan ömrünün uzamasını, teknolojik gelişmelerin hızlanmasını ve bankacılık faaliyetlerinin gelişmesini sağlaması; Sanayi Devrimi’nin olumlu sonuçları arasında gösterilirken çevre sorunlarına yol açması, göçlerin artması vb. durumlar; Sanayi Devrimi’nin olumsuz sonuçları arasında bulunur.

Sanayi Devrimi Sonrası Zenginleşen Sınıf Hangisidir?

Sanayi Devrimi sonrası zenginleşen sınıf burjuva sınıfı olmuştur. Örneğin birçok burjuva, fabrika sahibi olarak güçlenmiştir. Bu durum, burjuva sınıfı ve işçi ile köylüler arasında çatışma çıkmasına sebep olmuştur. 

Ancak Endüstri Devrimi'nden önce de var olan işçi sınıfı, Sanayi Devrimi ile birlikte ağır çalışma koşulları altında ezilerek emek sömürüsüne maruz bırakılmıştır. Örneğin işçiler havasız fabrikalarda uzun saatler boyunca çalıştırılmış, işçiler oy verme ve grev haklarından yoksun bırakılmıştır. Günümüzde de işçi sınıfının yaşadığı sorunlar devam etmektedir ancak oransal olarak bakıldığında Endüstri Devrimi'nin ilk yıllarına kıyasla işçi sınıfının çalışma şartları birçok ülkede iyileştirilmiştir.

Sanayi İnkılabı Osmanlı Devleti'ni Nasıl Etkilemiştir?

Sanayi İnkılabı, Osmanlı Devleti'nin dışa bağımlı hale gelmesine, kaynaklarını yani ham maddesini sanayileşmiş ülkelere satıp yurt dışındaki fabrikalarda üretilen ürünleri ithal etmesine neden olmuştur. Kısaca Sanayi Devrimi ile gelişen yenilikleri takip edemeyen Osmanlı Devleti, üretemeyen aksine tüketen bir ülke haline gelmiştir. Bu durum, ülkede ekonominin çöküşünü hızlandırmıştır.

Endüstri Devrimi'ne uyum sağlayıp fabrikalarda üretim yapmaya başlayan ülkeler, daha fazla ürün üretip bunları yurt dışına satmaya başlamış fakat bu gelişmelerden uzak kalarak kol gücü ile üretim yapan Osmanlı Devleti, diğer ülkelere kıyasla ticari açıdan geri kalmıştır. Kol gücü ile üretim, fabrikasyon sistemine göre daha yavaş ilerlediği için Osmanlı Devleti, dış ticarette diğer ülkelerden pasif kalmıştır.

Öte yandan kapitülasyonlar ile yabancılara verilen ayrıcalıklar, ülkedeki usta-çırak ilişkisine dayalı çalışmayı esas alan lonca sisteminin çökmesine yol açmıştır. Osmanlı Devleti'nde sanayileşme nedeniyle üretimin azalması, birçok imalathanenin kapatılmasına ve dolayısıyla işsizlik sorununun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Dolayısıyla ülkenin dış ticaret açığı da artmıştır.

Sanayi Devrimi’nin Aşamaları Nelerdir?

Sanayi Devrimi’nin aşamaları şunlardır:

1. Sanayi 1.0 (Birinci Sanayi Devrimi)
2. Sanayi 2.0 (İkinci Sanayi Devrimi)
3. Sanayi 3.0 (Üçüncü Sanayi Devrimi)
4. Sanayi 4.0 (Dördüncü Sanayi Devrimi)

Sanayi Devrimi tarihi, yukarıdaki aşamalar ile açıklanabilir. Sırasıyla gerçekleşen Sanayi Devrimi aşamaları, yeni teknolojik icatlar ile artmaya devam etmektedir.

1. Sanayi 1.0 (Birinci Sanayi Devrimi)

Sanayi 1.0 yani Birinci Sanayi Devrimi, Sanayi Devrimi’nin ilk aşamasıdır. Buhar makinesinin icadıyla İngiltere’de başlamıştır. Endüstri 1.0 yani Birinci Sanayi Devrimi, 1760’lı yıllarda başlayıp 1830’lu yıllara kadar devam etmiştir.

Sanayi 1.0 döneminde insanlar ilk kez üretimde kendi kas güçlerini değil makineleri kullanmaya başlamıştır. Birinci Sanayi Devrimi’nde insanlar su ve buhar gücüyle çalışan makineleri kullanarak üretim yapmıştır. Özellikle tekstil, dokumacılık, demir-çelik ve madencilik sektörleri Endüstri 1.0 döneminde popüler olmuştur.

2. Sanayi 2.0 (İkinci Sanayi Devrimi)

Sanayi 2.0 diğer adıyla İkinci Sanayi Devrimi ise Sanayi Devrimi’nin ikinci aşamasıdır. Sanayi 2.0 yani İkinci Sanayi Devrimi, 1850-1914 yılları arasında petrol ve doğal gaz kullanımının yaygınlaşmasıyla gerçekleşmiştir.

Sanayi 2.0 döneminde buhar makineleri tarihe karışmaya başlamış ve daha çok petrol enerjisi kullanılmıştır. İçten yanmalı motorlar, elektrik motorları, telgraf ve telefon gibi kitle iletişim araçlarının gelişmesi İkinci Sanayi Devrimi’nde yaşanmıştır. Endüstri 2.0 döneminde İngiltere liderliği Almanya ve ABD’ye kaptırmıştır.

3. Sanayi 3.0 (Üçüncü Sanayi Devrimi)

Sanayi Devrimi’nin üçüncü aşaması ise Sanayi 3.0 (Endüstri 3.0) yani Üçüncü Sanayi Devrimi’dir. Sanayi 3.0, 1960-1990 yılları arasında dijitalleşmenin ortaya çıkmaya başladığı dönemdir. Üçüncü Sanayi Devrimi’nde artık bilgi dijitalleşmeye ve üretim otomasyon kazanmaya başlamıştır.

Sanayi 3.0 yani Üçüncü Sanayi Devrimi’nde yazılım, bilgisayar, robot teknolojisi gibi alanlarda gelişmeler yaşanmıştır. Bu yüzden Endüstri 3.0 dönemi “Dijital Devrim Dönemi” olarak da adlandırılır.

4. Sanayi 4.0 (Dördüncü Sanayi Devrimi)

Sanayi 4.0 diğer adıyla Dördüncü Sanayi Devrimi ise Sanayi Devrimi’nin günümüzde hala devam eden aşamasıdır. 2011 yılında başlayan Sanayi 4.0 dönemi, dijital alanda daha çok verimlilik ve yenilikçilik temeline dayanan yaşanan değişimlerin yaşandığı aşamadır.

Dördüncü Sanayi Devrimi, bazı bilim insanları tarafından devrim olarak kabul edilmemekte, yalnızca bir dönüşüm olarak görülmektedir. Bazı bilim insanları, Sanayi 4.0 dönemini “Sanayi 3.0 döneminin bir aşaması” olarak tanımlasa da içinde bulunduğumuz bu dönüşümü devrim olarak adlandıranlar da bulunmaktadır. Nitekim son yıllarda popüler hale gelen NFT, kripto para, metaverse gibi kavramlar, önümüzdeki yıllarda Endüstri 4.0’ın bir sanayi devrimi olarak kabul edilebilecek ölçüde büyük değişiklikler yaşamamıza neden olacağına işaret ediyor.

Sanayi Toplumu Nedir?

1700'lü yılların sonlarında başlayan sanayileşme dönemi ile ortaya çıkan, üretimin evler ve atölyeler yerine fabrikalarda yapılmaya başladığı, makineleşmenin ve bilimsel düşüncenin geliştiği bir sisteme dahil olan insanların çoğunlukta olduğu toplumdur. Sanayi toplumunda nüfus artışı yaşanır ve işçiler, üretimi temsil eden sınıf olarak görülür.

Sanayi toplumunda sermaye, stratejik bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Bu toplum yapısında üretilen endüstriyel mallar büyük önem taşır. Çalışma şekillerinin büyük oranda değiştiği sanayi toplumunda iş yerlerinde yönetim, bilimsel yöntemler kullanılarak yapılmıştır. Örneğin Frederick Winslow Taylor, Max Weber gibi kişilerin ortaya attığı kuramlar bu dönemde iş yerlerinde kullanılmaya başlamıştır.

Günümüzde her ne kadar Sanayi Devrimi aşamaları devam ediyor olsa da toplum yapısının bilgiye dayandığını söyleyebiliriz. "Bilgi toplumu" adı verilen bu kavram, endüstriyel mallar yerine bilginin stratejik kaynak olduğu bir toplum yapısını işaret eder.

Sanayi Devrimi Sonrasında İnsanları Tüketime Teşvik Eden Popüler Kültür Nedir?

Sanayi Devrimi sonrasında insanları tüketime teşvik eden popüler kültür, kültür endüstrisi ve tüketim çılgınlığı kavramları ile açıklanabilir. Kültür endüstrisi ve tüketim çılgınlığı, Sanayi Devrimi sonrasında oluşan tüketim toplumu ile yakın zamanlarda ortaya çıkan kavramlardır.

Kültür endüstrisi, Sanayi Devrimi sonrasında insanları tüketime teşvik eden popüler kültürü anlamak açısından önemli bir kavramdır. Kültür endüstrisi, kültürel bir unsurun ekonomik faaliyetler ile girdiği etkileşim sonucunda yeniden üretilmesidir. Örneğin Mona Lisa tablosu aslında bir sanat eseridir ancak bu tablonun baskısı günümüzde çantalara, defterlere koyulmuş ve tablonun bulunduğu çantalar, defterler vb. ürünler daha çok satılmaya başlamıştır. Böylece Mona Lisa tablosu bir meta haline gelmiştir ve tablo ürünün satışına katkı sunduğu için Mona Lisa resmi yeni bir endüstri yaratmıştır.

Tüketim çılgınlığı ise Sanayi Devrimi sonrasında insanları tüketime teşvik eden popüler kültürü anlamak için kullanılan bir diğer kavramdır. Tüketim çılgınlığı, kişinin ihtiyaç duymadığı halde bir ürünü satın almasıdır. Tüketim çılgınlığında kişi genellikle popüler olduğu için ürünü satın alır.