Nitel Araştırma Yöntemleri

Nitel araştırma yöntemleri; olguların altında yatan nedenleri ortaya koymak, olguların nasıl oluştuğuna dair bulgulara ulaşmak gibi amaçlarla kullanılan bir bilimsel araştırma yöntemidir. 

Nitel araştırma yöntemleri araştırma konusunu betimlemekle kalmaz, derinlikli bir şekilde ele alır ve analiz eder. Nitel araştırma yöntemlerinde birçok teknik kullanılır. Gelin nitel araştırma yöntemleri nelerdir, birlikte öğrenelim.

Nitel Araştırma Yöntemleri Nelerdir?

Nitel araştırma yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:

• Gözlem yöntemi ile nitel araştırma
• Görüşme yöntemi ile nitel araştırma
• İçerik analizi yöntemi ile nitel araştırma
• Betimsel analiz yöntemi ile nitel araştırma
• Metin/doküman analizi yöntemi ile nitel araştırma

Gözlem Yöntemi Nedir?

Gözlem yöntemi, nitel araştırma yöntemleri arasında en çok kullanılan tekniklerden biridir. Gözlem yöntemi, doğal veya yapılandırılmış bir ortamda kişilerin tutum ve davranışlarını incelemek için kullanılan bir nitel araştırma yöntemidir.

Gözlem yönteminde araştırmacının tarafsız olması gerekir. Ancak %100 tarafsız olmak pek mümkün değildir. Çünkü araştırmacı kendi deneyimlerinden, araştırma konusuna ilişkin mevcut bilgi seviyesinden, konuya ilişkin yargılarından ve gözlemlediği grupla ilgili ön yargılarından etkilenebilir. 

Bilimsel Araştırmalarda Gözlem Yöntemleri Nelerdir?

Bilimsel araştırmalarda gözlem yöntemleri şu şekilde sıralanır:

1. Katılımcı gözlem yöntemi
2. Katılımcı olmayan gözlem yöntemi
3. Gizil gözlem yöntemi

1. Katılımcı Gözlem Yöntemi

Katılımcı gözlem yöntemi, araştırmacının gözlemleyeceği gruba bizzat katılması ve onlarla birlikte faaliyet ve etkinlikleri deneyimlemesi şeklindeki gözlem türüdür. Katılımcı gözlemde araştırmacı gruba katılmadan önce gruptan izin alır. Katılımcı gözlemci olan bir araştırmacı, gözlemlediği verileri kayıt altına alır ve bu verileri daha sonra analiz eder.

2. Katılımcı Olmayan Gözlem Yöntemi

Katılımcı olmayan gözlem yöntemi, araştırmacının gözlem yapacağı mekanda bulunması ancak grubun faaliyetlerine katılmadan uzaktan gözlem yapmasıdır. Katılımcı olmayan gözlemde araştırmacı gözlemlediği gruba hiçbir etkide bulunmamaya, onları kendi doğal ortamında gözlemlemeye çalışır.

3. Gizil Gözlem Yöntemi

Gizil gözlem yöntemi, araştırmacının kendi varlığını fark ettirmeden katılımcıları kendi doğal ortamlarında gözlemlemesidir. Gizil gözlemde katılımcılar, birinin kendilerini gözlemlediğini düşünmemektedir. Bu sayede araştırmacı katılımcıları hiçbir şekilde etkilemeden gözlemleme fırsatı bulur. Gizil gözlem, özellikle vaka analizi ve kültür araştırmalarında kullanılır.

Görüşme Yöntemi Nedir?

Görüşme yöntemi, nitel araştırma yöntemleri arasında en çok kullanılanlardan biridir. Görüşme, araştırma konusu hakkında katılımcıların görüşlerini, deneyimlerini almak amacıyla yapılan bir nitel araştırma yöntemidir.

Görüşme yöntemi, özellikle sosyal bilimlerde sıklıkla kullanılır. Görüşme yöntemi ile katılımcıların konuya ilişkin düşünceleri nicel araştırmalardaki gibi ölçek sorularında yer alan yanıtlarla sınırlandırılmaz, kişinin konuya ilişkin detaylı bir şekilde konuşması sağlanır. Böylece kişinin araştırma konusuna ilişkin görüşleri daha detaylı bir şekilde ele alınmış olur ve olgunun neden ve nasıl oluştuğuna dair bilgi toplanmış olur.

Görüşme Yönteminin Özellikleri Nelerdir?

Görüşme yönteminin özellikleri şunlardır:

• Görüşme, bir nitel analiz yöntemidir.
• Görüşme yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ya da yapılandırılmamış sorular ile yürütülebilir.
• Görüşme yaparken ortamdaki dikkat dağıtıcı unsurlar elimine edilir.
• Görüşme öncesinde araştırmacı, konuya ve ilgili kuramlara hakimdir.
• Araştırmacı görüşme öncesinde hazırlık yapar.
• Görüşme, araştırma konusuna uygun sorular içerir.

Görüşme Yönteminin Avantajları Nelerdir?

Görüşme yönteminin avantajları şu şekilde sıralanabilir:

• Görüşme yöntemi ile katılımcının beden dilini gözlemlemek mümkündür.
• Olguya ilişkin daha detaylı görüş almayı sağlar.
• Derinlikli analiz yapma imkanı verir.
• Veri kaynağını teyit etme olanağı sunar.
• Sözsüz iletişim unsurlarını da analiz etme fırsatı yaratır.

Bilimsel Araştırmada Görüşme Türleri Nelerdir?

Bilimsel araştırmada görüşme türleri şunlardır:

1. Yapılandırılmış görüşme
2. Yarı yapılandırılmış görüşme
3. Yapılandırılmamış görüşme
4. Odak grup görüşmesi

1. Yapılandırılmış Görüşme

Yapılandırılmış görüşme, görüşmenin önceden hazırlanan sorular ile yapıldığı görüşme türüdür. Yapılandırılmış görüşmede kişinin vereceği cevap için seçenekler de belirlenmiştir. Cevaplar kapalı uçludur ve kişi sunulan cevaplardan birini seçer. Dolayısıyla derinlemesine bilgi edinmeye pek elverişli değildir.

2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme

Yarı yapılandırılmış görüşme, görüşme sorularının bazılarının açık uçlu bazılarının ise kapalı uçlu olduğu görüşme türüdür. Yarı yapılandırılmış görüşmede sorular önceden hazırlanır fakat görüşmenin gidişatına göre sorular değiştirilebilir ve araştırma konusuna ilişkin bir tartışma ortamı yaratılır. Dolayısıyla yarı yapılandırılmış görüşme derin bilgi edinmeye daha elverişlidir.

3. Yapılandırılmamış Görüşme

Yapılandırılmamış görüşme, görüşme sorularının önceden belirlendiği ancak sonradan bazılarının değiştirildiği ya da yeni soruların eklendiği bir görüşme türüdür. Bu yöntemde görüşmenin gidişatına göre sorular üzerinde değişiklik yapılır.

Yapılandırılmamış görüşmeyi analiz etmek zordur çünkü bu görüşme türü ile çok zengin bir veri elde edilir. Hatta bu yüzden yapılandırılmamış görüşme daha çok araştırma sürecinin başında araştırmacının konuyu anlaması ve önemli değişkenler hakkında fikir edinmesi için yapılır.

4. Odak Grup Görüşmesi

Odak grup görüşmesi, araştırma konusuyla ilgili özellikler taşıyan 6-12 kişilik bir gruba sorular sorup tartışma ortamı yaratarak farklı fikirleri tespit etmektir. Odak grup görüşmesinde herkesin fikrini özgürce ve açık şekilde belirteceği bir ortam yaratılmalıdır. Aksi halde çelişkili ve yanlış bulgular elde edilebilir.

İçerik Analizi Yöntemi Nedir?

İçerik analizi yöntemi, nitel araştırma yöntemleri listesinin bir diğer tekniği olarak karşımıza çıkar. İçerik analizi yöntemi, araştırma konusuyla ilgili toplanan verilerin kodlama yöntemiyle sınıflandırılması ve analiz edilmesi şeklinde yürütülen bir nitel araştırma yöntemidir. İçerik analizi yöntemi sonunda bir kuram oluşturulmaya çalışılır.

Nitel Araştırmalarda İçerik Analizi Yöntemi Nasıl Yapılır?

Nitel araştırmalarda içerik analizi yöntemi şu şekilde yapılır:

• Araştırma konusuyla ilgili veriler gözlem, görüşme ya da doküman aracılığıyla toplanır.
• Veriler kodlama yöntemiyle sınıflandırılır.
• Verileri sınıflandırırken ortak özellikte olmalarına dikkat edilir.
• Kodlar bir tema, kategori ya da kod çerçevesinde ele alınır.
• Kategori, kod ya da tema yeniden düzenlenir.
• Kategorilerin, kodların ya da temaların her biri yorumlanır.
• Bulgular, yapılan yorumlamalar sonucunda elde edilir.

İçerik Analizi Yöntemi Hangi Amaçlarla Kullanılır?

İçerik analizi yöntemi gözlem, görüşme ve dokümanların analiz edilmesinde kullanılır. İçerik analizi yöntemi; içeriklerde sık kullanılan kelimeleri, kalıpları, içeriğin temasını ve sahip olduğu örüntüyü tespit etmek için de başvurulan bir tekniktir.

İçerik Analizi Yöntemi Nitel mi Nicel mi?

İçerik analizi yöntemi nitel bir bilimsel araştırma yöntemidir, nicel değildir çünkü içerik analizinde sözel veriler analiz edilir, sayısal verilerle ilgilenilmez.

Betimsel Analiz Yöntemi Nedir?

Betimsel analiz yöntemi, verilerin sınıflandırılması ve bulguların özetlenerek yorumlanması biçiminde kullanılan bir nitel araştırma yöntemidir. Betimsel analiz yöntemi, görüşme ve gözlem yöntemleriyle elde edilen verilerin analiz edilmesinde kullanılır.

Betimsel analiz yönteminde veriler önceden belirlenmiş temalar kullanılarak sınıflandırılır. Betimsel analizde araştırmacı, bulgular arasında sebep-sonuç ilişkisi kurar, olguların yapısal olarak birbirinden farklı olduğu noktaları analiz ederek olgular arasında karşılaştırma yapar.

Metin/Doküman Analizi Yöntemi Nedir?

Metin/doküman analizi yöntemi, adından da anlaşılacağı üzere, herhangi bir konuda yapılan bilimsel araştırmada metinlerin ya da dokümanların bilimsel olarak analiz edildiği bir nitel araştırma yöntemidir.

Metin/doküman analizi yöntemi, araştırmacının araştırma konusuyla ilgili yaptığı gözlem ve görüşmeler ile ulaştığı dokümanları sistemli bir şekilde analiz etmesine yardımcı olur. Örneğin çocuk istismarı ile ilgili araştırma yapan bir kişi; konuya ilişkin araştırma raporlarını, sosyal hizmet ve emniyet dosyalarını, kitapları vb. kullanarak bilimsel araştırma yapabilir.

Nitel Araştırma Nedir?

Nitel araştırma; araştırma konusunun derin bir şekilde incelenmesini sağlayan, konunun nedenlerini ve nasıl meydana geldiğini anlamayı sağlayan bir bilimsel araştırmadır.

Nitel araştırma, daha çok sosyal bilimler alanında kullanılan bilimsel araştırma yöntemleri olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Nitel Araştırma Yöntemi Özellikleri Nelerdir?

Nitel araştırma yöntemi özellikleri şunlardır:

• Nitel araştırmada veriler derinlikli bir şekilde analiz edilir.
• Nitel araştırma yönteminde “nasıl, neden” gibi soruların yanıtları alınabilir.
• Nicel araştırmaya göre bulgular daha kapsamlı şekilde ele alınır.
• Nicel araştırmadaki kadar büyük bir örneklem grubuyla çalışmak pek mümkün değildir.
• Nitel araştırma yöntemi, tümevarıma dayalı analiz yapar.
• Nitel araştırma, bütüncül bir bakış açısına sahiptir.
• Nitel araştırma, subjektiftir (öznel) ve kişisel görüşlere yer verebilir.
• Nicel araştırmadan farklı olarak sözel verilerle ilgilenir.

Nitel Araştırmanın Aşamaları Nelerdir?

Nitel araştırmanın aşamaları şu şekilde sıralanabilir:

• Problemin farkına varılır.
• Araştırma problemi analiz edilir ve problemin detayları belirlenir.
• Araştırma konusu için problem belirlenir.
• Problemin çözülmesi için hangi yaklaşımın kullanılacağına karar verilir.
• Araştırmanın nasıl yürütüleceği tasarlanır.
• Araştırma problemini çözmek için veri toplanır.
• Veriler sınıflandırılarak analiz edilir.
• Yapılan analizler yorumlanır.
• Elde edilen sonuçlar raporlanır ve yayımlanır.