Nehir Söyleşi Nedir?

Nehir söyleşi; yaptıkları ve söyledikleriyle toplumda merak uyandıran kişilerle yapılmış uzun röportajlardan oluşan bir edebi söyleşi türüdür.

Nehir söyleşi, sözlü tarih olarak da değerlendirilir. Nehir söyleşi, biyografi ile benzer özellikler taşır ancak nehir söyleşide kişinin hayatı direkt birinci ağızdan aktarılır. Bu sebeple nehir söyleşi, biyografiye göre kişi hakkında daha sağlam bilgiler verir. Fakat röportajcının soruları ve kurgusu ile sınırlı kaldığı için nehir söyleşiler, genellikle kişi hakkında kısıtlı bilgi sunar. Ancak nehir söyleşi, röportajların günlerce, haftalarca yapılmasına dayanan bir söyleşi türü olduğu için okuyucuya kişinin farklı ruh hallerini görme imkanı da tanır. 

Nehir Söyleşi Nasıl Yapılır?

Nehir söyleşi soru-cevap tekniği ile yapılır. Nehir söyleşide röportajcı, kişinin hayatını ve deneyimlerini anlamaya yönelik sorular sorar. Bu sorular genellikle kısadır ve kişinin verdiği cevaplara göre şekillenir. Sorular, kişi hakkında etraflı bir araştırma yapıldıktan sonra hazırlanır. Kişinin anlattıklarına göre yeni sorular eklenebilir. Röportajcı, kişinin verdiği cevapları mektup, fotoğraf gibi belgeler eşliğinde yayımlar. Nehir söyleşide her ne kadar anlatıcı röportaj veren kişi olsa da nehir söyleşinin kurgusu yazara aittir.

Nehir söyleşi, genellikle röportaj tekniklerine hakim olmalarından dolayı gazeteci ve yazarlar tarafından yapılır. Kimi zaman yayınevleri soruları soracak kişiyi kendisi belirler, bazen bu tercih röportajı verecek kişiye de bırakılabilir. Burada önemli olan, soruyu soracak olan taraf ile cevap verecek tarafın arasındaki ilişkidir. İki taraf arasındaki yakınlık, söyleşinin daha akıcı bir şekilde ilerlemesini sağlayacaktır. Bu yüzden yazar ile röportajı veren kişi arasındaki eşleştirme iyi yapılmalıdır. Nitekim bu söyleşi türüne “nehir” adının verilme sebebi de nehrin akıcılığı temsil etmesidir.

Nehir Söyleşi Kitapları Nelerdir?

Nehir söyleşi kitapları şunlardır:

• Cemil Meriç ile Söyleşiler - Metin Tekin
• Aşkın Sonu Cinayettir – Mine Söğüt (Pınar Kür ile söyleşi)
• Tarihçilerin Kutbu: Halil İnalcık Kitabı – Emine Çaykara
• Zaman Kaybolmaz: İlber Ortaylı Kitabı -  Nilgün Uysal
• Şiirim Gibi Yaşadım - Can Bahadır Yüce (Hilmi Yavuz ile söyleşi)
• Çivi Çiviyi Söker: Muazzez İlmiye Çığ Kitabı - Serhat Öztürk
• Hayat, Edebiyat, Siyaset - Metin Cengiz (Ahmet Oktay ile söyleşi)
• Heykel Oburu: Mehmet Aksoy Kitabı - Aydın Engin
• Bir Çığır Öyküsü – Demet Tezcan (Şule Yüksel Şenler ile söyleşi)
• Bir Bilim Adamının Serüveni: Celal Şengör Kitabı - Sefa Kaplan
• Murat Belge: Bir Hayat… – Tuba Çandar
• Aklın Yolu Bindir - Cahide Birgül (Talât Sait Halman ile söyleşi)
• Adalet Ağaoğlu Kitabı: Sen Türkiye’nin En Güzel Kazasısın - Feridun Andaç
• Görünmez Adam - Kaan Özkan (Tahsin Yücel ile söyleşi)
• Açtırma Kutuyu - Belgin Sarmaşık (Attila İlhan ile söyleşi)
• Bir Dil Yaratmak - Abidin Parıltı (Mehmet Uzun ile söyleşi)
• Hakikaten: Sevin Okyay Anlatıyor - Pınar İlkiz
• Tiz Perdeden Gümbür Gümbür: Oktay Yenal Kitabı - Ersel Ergüz
• Neşet Ertaş Kitabı: Gönül Dağında Bir Garip - Haşim Akman
• Saf ve Bakir Anadolu Çocuğu: Güngör Uras Kitabı - Haşim Akman
• Tarihin Deltasına Yolculuk - Sina Akşin Kitabı - Yaşar Seyman
• Yaşam Bir Rüyadır: Pulat Tacar Kitabı - Esra Lagro
• Aferin Desinler Diye: Doğan Hasol Kitabı - Derya Nüket Özer
• Hayatım Mücadeleyle Geçti: Kemal Kurdaş Kitabı - Şengün Kılıç Hristidis

Nehir söyleşi örnekleri Türkiye’de son dönemde artış göstermeye başlamıştır. Nehir söyleşi örnekleri dünyada ise ülkemizdeki kadar yaygın değildir. Margurite Duras’ın “Somut Yaşam” isimli kitabı, ilk etapta nehir söyleşi örnekleri arasında gösterilebilir fakat kitapta direkt cevaplara yer verildiği için, sorular bulunmadığı için nehir söyleşi kategorisinde değerlendirilmez.