Metafor Ne Demek?

Metafor, herhangi bir şeyi aslına benzeyen başka bir şey ile anlatmaktır. Metafor, anlatımı güçlendirmek için kullanılan bir ifade biçimidir. Metafor sayesinde kavramlar arasında benzetme ve karşılaştırma ilgisi kurulabilir.

Metafor kelimesinin diğer adı “eğretileme” şeklinde ifade edilir. Metafor; edebiyat, sinema gibi sanat dallarının yanı sıra eğitimde de sıklıkla kullanılır.

Metaforlar ayrıca iş dünyasında, siyasette ve günlük yaşamda da sıklıkla kullanılır. Örneğin bir işletmenin yönetimi için kullanılan bir metafor, bir orkestrayı yönetmek gibidir ve her çalışanın işi, orkestradaki bir müzisyenin çaldığı enstrüman gibi düşünülebilir. Bu şekilde, işletmenin tüm parçalarının uyumlu bir şekilde çalışması gerektiği vurgulanır.

Metafor Nedir?

Türk Dil Kurumuna (TDK) göre metafor, mecaz anlamına gelir. Metafor kısaca “eğretileme” olarak da ifade edilebilir. Metafor, anlatılmak istenen şeyin aslı yerine ona benzeyen bir şeyin kullanılmasıdır. 

Metafor, benzetme ile karıştırılsa da ikisi farklı kavramlardır. Metafor kavramı, kimi zaman benzetmeyi barındıran bir anlama sahip olsa da doğrudan benzetme ile aynı anlama gelmemektedir. Benzetmede birbiri ile alakalı iki şey arasında bağ kurulurken metaforda birbiriyle doğrudan alakası olmayan şeyler arasında ilgi kurulur.

Örneğin İstiklal Marşı’ndaki “Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak!” mısrasındaki “al sancak” sözcüğü, Türk bayrağını temsil eden bir metafordur. Bu örnekte doğrudan “bayrak” kelimesini kullanmak yerine “al sancak” kelimesini kullanmak anlatımı daha güçlü hale getirir.

Metafor Kullanmanın Faydaları Nelerdir?

Metafor kullanmanın faydaları şu şekilde sıralanabilir:

• Metafor kullanmak anlatımı güçlendirir.
• Metafor eğitimde kullanıldığında bilginin daha iyi öğrenilmesini sağlar.
• Eğitimde metafor kullanımı, bilginin akılda kalmasını kolaylaştırır.
• Soyut kavramların daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur.
• Metafor kullanmak, derin düşünmeye teşvik eder.
• Tek seferde birden fazla şey anlatmayı sağlar.
• Dilin zengin kullanılmasına katkı sunar.
• Hayal gücünün canlı tutulmasına yardımcı olur.
• Metafor, doğrudan anlatılamayan şeylerin ifade edilmesini sağlar.
• Anlatımda yaratıcılığın kullanımına izin verir.

Metafor, bir metnin ya da anlatımın sadece bir kısmında kullanılacağı gibi tamamında da kullanılabilir. Ayrıca sinema, edebiyat gibi birçok alanda metafor karşımıza çıkar. Ne şekilde kullanılırsa kullanılsın metafor daha zengin bir anlatım yapma noktasında işe yarar.

Metafor Neden Kullanılır?

Metafor kullanımının birçok nedeni vardır. Metafor, doğrudan ifade edilemeyen durumları açıklamak ve anlatımı güçlendirmek için kullanılır. Metafor, anlatıma derin anlamlar katmak ve alıcıyı düşünmeye sevk etmek için de kullanılabilir.

Metafor, anlatımı daha estetik hale getirmek için de kullanılabilir. Örneğin birçok reklam yazarı, şair, yazar ve senarist yazdığı metinlerde metafora yer verir. Bu sayede daha zengin bir anlatım yapılmış olur.

Metafor aynı zamanda duygusal bir etki yaratmak için de kullanılabilir. Özellikle şiir ve edebiyat alanında, duygusal yüklü ve etkileyici bir anlatım için metafor önemli bir araçtır. Ayrıca metafor, belirli bir konuya vurgu yapmak veya konuyu daha çarpıcı hale getirmek için de kullanılabilir.

Metaforun kullanımı, anlatımın daha kolay anlaşılmasını da sağlar. Zira metafor, zihinlerde canlı ve net bir imaj yaratır ve böylece anlatım daha akılda kalıcı hale gelir. Bu nedenle metafor, eğitimde de sıklıkla kullanılır. Örneğin bir öğretmen, belirli bir konuyu anlatırken metafor kullanarak öğrencilerin daha iyi anlamasını sağlayabilir.

Metafor Örnekleri Nelerdir?

Metafor örnekleri şunlardır:

• Elinin ayarı yok ki bu işi becersin. – Elinin ayarı kelimesi, bir metafordur.
• Bu suç dosyasında herkes üç maymunu oynuyor. – Üç maymun, “görmedim, bilmiyorum ve duymadım” anlamına gelen bir metafordur.
• Hayat uzun bir yolculuk, yola devam. – Yolculuk ile hayat kelimesi arasında ilgi kurulmuş.
• Stanley Kubrick’in 2001: Space Odyssey filminde gorilin tuttuğu kemik zaman metaforuna denk gelir.
• Orhan Veli Kanık'ın "Rahat" şiirinde ele alınan "hayat kavgadır" metaforu
• Kapının dili yeni tamir edildi. – Dil normalde sadece canlılarda olurken burada cansız bir varlıkta kullanılarak ölü metafor şeklinde karşımıza çıkar.

Metafor Çeşitleri Nelerdir?

Metafor çeşitleri şunlardır:

1. Ölü metafor
2. Kapalı metafor
3. Karma metafor
4. Soyut ve somut metafor
5. Kavramsal metafor
6. Yapı metaforu
7. Yönelim-yön metaforu
8. Ontolojik metafor

1. Ölü Metafor

Ölü metafor, benzeyen ile benzetilen arasındaki farkın anlaşılmadığı metafor çeşididir. Ölü metaforda önceden metafor olarak kabul edilen durum, nesne vb. artık metafor olarak kabul edilmemektedir.

Örneğin “kitabı dolabın gözünde bulabilirsin” cümlesindeki “dolabın gözü” ifadesi bir ölü metafordur çünkü göz sözcüğü normalde insanda bulunan bir organın adı iken bu ifadede bir dolaba atfedilmiştir. Başlangıçta bu ifade metafor olarak kabul edilirken zamanla kullanımı değişmiş ve ölü metafor olarak kabul edilmeye başlamıştır. 

2. Kapalı Metafor

Kapalı metafor, benzeyenin açık olarak belirtilmediği ancak benzeyeni çağrıştıran unsurların kullanıldığı bir metafor türüdür. Metafor çeşitleri arasında en çok şiirlerde görülen bir tür olan kapalı metaforda anlatım daha kapalı bir hale gelmiştir. Dolayısıyla kapalı metaforların kullanıldığı metinleri, anlatımları vb. anlamak daha zor olabilir.

Açık metaforlara göre daha soyut ve imgeli bir anlatımı olan kapalı metaforlar, okuyucunun kendi yorumlamasına ve düşünmesine olanak tanır. Bu nedenle edebiyatta sıklıkla kullanılır ve eserin zenginliğini arttırır. Ayrıca kapalı metaforlar, okuyucuya okunan metinde gizli anlamların olduğunu hissettirir ve daha fazla düşünmeye sevk eder. Bu da okuyucunun metinle daha fazla etkileşim kurmasına ve metni daha derinlemesine anlamasına olanak sağlar.

3. Karma Metafor

Karma metaforlar özellikle edebi metinlerde sıklıkla kullanılır. Bu tür metaforlar, birbirinden farklı konseptleri bir araya getirerek anlatımda daha güçlü ve etkileyici bir imaj oluşturmak için kullanılır. Karma metaforlar, zihinlerde yoğun duygusal ve imgesel etkiler bırakarak okuyucunun düşünce sürecini yönlendirir. Bu nedenle, karma metaforların kullanımı, metnin anlamını açıklığa kavuşturmak için değil, okuyucunun metne farklı bir perspektiften bakmasını sağlamak için yapılır.

Örneğin, Shakespeare'in "Hamlet" adlı eserinde, Hamlet'in meşhur sözü "Hayatta olmak ya da olmamak, işte bütün mesele bu" karma bir metafordur. Bu sözde, yaşamın ve ölümün yanı sıra birçok farklı konsept bir araya getirilerek anlatımda daha derin bir anlam katılmıştır. Bu tür metaforlar, dilin gücünü kullanarak okuyucunun zihinsel dünyasında yoğun etkiler bırakarak anlatımı daha zengin ve derin hale getirirler.

4. Soyut ve Somut Metafor

Soyut ve somut metafor, çağrıştırdığı kavramın soyut veya somut olmasına göre tespit edilir. Soyut metaforda çağrışım yapılan kavram soyut iken yani elle tutulup gözle görülemez niteliğe sahipken somut metaforda çağrışım yapılan kavram somuttur yani elle tutulup gözle görülebilir.

Bu tür metaforlar, okuyucunun algısını kolaylaştırarak anlatılan şeyleri daha anlaşılır hale getirebilir. Örneğin, "kalbin taşı gibi sert" ifadesi bir somut metafordur. Bu, kalbin sertliğini somut bir obje olan taşa benzeterek açıklar. Buna karşılık "aşk bir ateştir" ifadesi, aşkın somut olmayan bir kavram olduğunu belirtir ve ateş gibi soyut bir kavramla ilişkilendirir. Bu tür metaforlar, okuyucuların anlatılan şeyleri hayal etmelerine ve daha iyi anlamalarına yardımcı olur.

5. Kavramsal Metafor

Kavramsal metafor, fiziksel ya da soyut kavramlar üzerinden çağrışım yapmayı içeren bir metafor türüdür. Kavramsal metafor kavramın soyut veya somut olmasına göre iki kaynak alanına sahiptir: kaynak kavram alanı ve hedef kavram alanı. Kaynak kavram alanı somut kavramları içerirken hedef kavram alanı soyut kavramları içerir.

Kavramsal metaforların kullanımı sıklıkla günlük hayatta karşımıza çıkar. Örneğin, bir işin ilerlemesi "ilerleme çubuğunun" ileri gitmesi ile benzetilir. Bu benzetme, fiziksel bir nesne olan çubuk ile soyut bir kavram olan ilerleme arasında bir bağlantı kurar. Bu tür metaforlar insanların soyut kavramları daha iyi anlamasına ve kavramları somut hale getirerek anlatımı daha güçlü hale getirmesine yardımcı olur.

Kavramsal metaforların bir diğer örneği de "zamanın akması" benzetmesidir. Bu benzetme, zamanın bir nehir gibi akıp geçtiği düşüncesine dayanır ve insanların zamanı somut bir nesne gibi algılamasına yardımcı olur.

6. Yapı Metaforu

Yapı metaforu, karmaşık yapıdaki bir kavramın anlaşılması için daha kolay anlaşılabilecek bir kavram üzerinden anlatılmasıdır. Yapı metaforu kültürel özelliklerden etkilenebileceği gibi evrensel nitelikte de olabilir.

Örneğin "bir organizasyon bir ağaç gibidir" şeklindeki bir yapı metaforunda, ağaçın kökleri temsil edilen organizasyonun temel değerleri ve ilkeleridir, dalları ise farklı departmanları ve çalışanları temsil eder, yaprakları ise müşterileri ve paydaşları simgeler. Bu şekilde yapılan bir benzetme, organizasyonun karmaşık yapısını daha anlaşılır hale getirerek, insanların zihninde daha net bir imaj oluşmasına yardımcı olabilir.

Yapı metaforları aynı zamanda günlük yaşamda da sıkça kullanılır. Örneğin, "hayat bir yolculuktur" şeklindeki bir metafor, hayatın zorlukları ve engelleri içeren bir yolculuk gibi olduğunu anlatır. Bu benzetme, insanların hayatlarını daha anlaşılır hale getirerek, onların günlük yaşamdaki zorluklarla daha iyi başa çıkmalarına yardımcı olabilir.

7. Yönelim-Yön Metaforu

Yönelim-yön metaforu, uzay ve mekan ilişkisi üzerinden kurulan metafordur. Örneğin aşağı, yukarı, dışarı, içeri, çevre, merkez gibi ifadeler yönelim yani yön metaforunda sıklıkla kullanılır.

Örnek vermek gerekirse “Vasiyeti yerine getirilmediği sürece gözü arkada kalacak” cümlesinde “gözü arkada kalmak” ifadesi bir metafordur ve kişinin geride bıraktığı şeyle ilgili tedirgin olduğunu ifade eder.

8. Ontolojik Metafor

Ontolojik metafor, soyut kavramların daha somut kavramlara dönüştürülmesiyle oluşan metaforlardır. Örneğin “Bu sınıfta zehir gibi kafalar var” cümlesindeki “zehir gibi kafalar” ifadesi, zeki insanları ifade eden bir metafordur.

Bunun yanı sıra ontolojik metaforlarda da kaynak ve hedef kavram alanları bulunmaktadır. Kaynak kavram alanı daha somut, hedef kavram alanı ise soyut kavramları içermektedir. Ontolojik metaforlar, dilin yapısal özelliklerine bağlı olarak insanların dünyayı algılayış şekillerine etki edebilir ve bu algıları değiştirebilir.