Kişilik Psikolojisi Nedir?

Kişilik psikolojisi bireyin duygu, düşünce ve davranışları üzerinde belirleyici rol oynayan kişiliğe yönelik kapsamlı açıklamalar getiren bilim dalıdır. Kişiliğin diğer psikolojik süreçlere olan etkileri, kişiliği etkileyen faktörler ve bireyler arası farklılıklar kişilik psikolojisinin temel çalışma konularını oluşturur. 

Kişilik Psikolojisi Ne Demek?

Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre kişilik psikolojisi kişilik gelişimini, yapısını, özelliklerini, dinamik süreçlerini, türlerini ve bozukluklarını sistematik olarak araştıran psikoloji alt dalıdır. Kişilik psikolojisi insanın bireyselliğinin unsurlarını bütünleştirici bakış açısıyla araştırmayı amaçlar. Bu unsurlar bilişsel, duygusal, motivasyonel, gelişimsel ve sosyal süreçlerden oluşur. 

Kişilik Psikolojisinin Tarihçesi

Kişilik kavramı, M.Ö. 370 yılında yaşayan Hipokrat’tan başlayarak yaklaşık 2000 yıldır incelenmektedir. Kişilik sözcüğü maske anlamına gelen Latince persona sözcüğünden gelir. Kişilik kavramı, bir çalışma alanı olarak kişilik özelliklerinin veya davranışların vücutta bulunan sarı safra, kara safra, balgam ve kan sıvılarının dengesi sonucu ortaya çıktığını savunan Hipokrat ile başlar. Hipokrat’a göre bu denge sonucu huysuzluk, melankoli, sakinlik ve neşeli olma gibi kişilik tipleri meydana gelir.

Modern kişilik psikolojisinin büyük bir kısmı felsefi tartışmalardan etkilendiler. Bireyin seçimlerinin bilinçliliği, çevreye karşı kalıtımın etkisi ve bireylerin benzersizliğine yönelik tartışmalar kişiliği belirleyen faktörlerin ne olduğuna yönelik açıklamalar getiren psikologların kuramlarını etkiledi. Bu tartışmalardan etkilenen başlıca modern kişilik kuramları psikodinamik, davranışçı, hümanist, biyolojik bilişsel ve varoluşçu yaklaşımlardır.

Sigmund Freud'un ortaya attığı psikodinamik kuram, insan davranışının zihnin çeşitli bileşenleri arasındaki etkileşimin bir sonucu olduğunu öne sürer. Öte yandan bu kurama göre kişiliğin bir dizi psikoseksüel gelişim aşamasına göre şekillenir. Adler, Erikson, Jung ve Horney gibi Neo-Freudçu kuramcılar, Freud'un fikirlerini genişlettiler.

Davranışçı yaklaşıma göre bir bireyin kişiliği dış uyaranlara verilen tepkiler sonucu gelişir. Hümanist kuram insanın özgür iradesinin davranışın en önemli belirleyicisi olduğunu savunur. Biyolojik yaklaşımlar, kişiliğin şekillenmesinde genetiğin ve beynin rolüne odaklanır. 

Kişilik Psikolojisi Ne Yapar?

Kişilik, bireyin genetik özelliklerinin çevreyle girdiği etkileşim sonucu ortaya çıkan ve bireyi diğerlerinden ayıran yapılaşmış özellikler bütünüdür. Kişilik gelişimi çocukluktan başlayarak yaşam boyu devam eder. Bu nedenle kişilik psikologları bireylerin kendilerine özgü duygu, düşünce ve davranışsal süreçlerini inceleyerek kişiliği açıklamaya çalışır.

Kişilik Psikolojisinin Çalışma Alanları Nedir?

Uygulamaya yönelik çalışan kişilik psikologları bireysel ofislerinde, ruh sağlığı merkezlerinde, kliniklerde, rehabilitasyon merkezlerinde ve hastanelerde görev alabilir. Araştırmaya yönelik çalışmalar yapan kişilik psikologları ise genellikle devlet kurumları, üniversiteler veya özel araştırma kuruluşları için çalışırlar. Öte yandan endüstriyel kuruluşlar kişilik psikolojisinin çalışma alanlarındandır.

Kişilik Psikolojisi Uygulamaları Nelerdir?

Kişilik psikolojisi uygulamaları şu şekilde listelenir:

• Değerlendirme görüşmesi
• Gözlem ve görüşme uygulamaları
• Psikolojik test uygulamaları
• Psikolojik testin geliştirilmesi
• Psikoterapi

Kişilik Psikolojisinin Diğer Psikoloji Dallarıyla İlişkisi Nedir?

Kişilik psikolojisi alanında çalışan psikologlar sıklıkla klinik psikoloji ve sosyal psikoloji alanları ile birlikte çalışmalar yürütür. Kişilik bozuklukları ve bireylerin farklılıkları kişilik psikolojisi ve klinik psikolojinin sıklıkla çalıştığı ortak konuları oluşturur. Sosyal psikoloji bireyin tutum, biliş, sosyalleşme gibi davranış ve düşünce kalıplarını inceler. İncelenen bu kavramlar bireyin kişiliği ile karşılıklı etkileşim içerisindedir. Bu nedenle kişilik psikolojisi ve sosyal psikoloji birlikte çalışmalar yaparlar.

Kişilik Psikolojisi ile İlgili Kitaplar Nelerdir?

Kişilik psikolojsi ile ilgili kitaplar şunlardır:

• Kişilik- Jerry M. Burger
• Kişilik Kuramları- Banu Yazgan İnanç, Esef Ercüment Yerlikaya
• Narsizm Üzerine- Sigmund Freud
• Çağımızın Nevrotik Kişiliği- Karen Horney
• Sevme Sanatı- Erich Fromm
• Sosyal Roller ve Kişilik- Alfred Adler
• Ben ve Savunma Mekanizmaları- Anna Freud
• Çocukluk ve Toplum- Erik H. Erikson

Kişilik Psikolojisi Konusunda Örnek Makale

Kişilik psikolojisi alanında çalışan uzmanlar kişilik bozukluklarını tanımlama, sınıflama, değerlendirme ve tedavi etmeye yönelik çalışmalar yaparlar. 1979 yılında Peter Tyrer ve John Alexander tarafından yayımlanan Kişilik Bozukluklarının Sınıflandırılması isimli makale kişilik bozuklukları üzerine çalışan uzmanlar için örnek teşkil etmektedir.

Tryer ve Alexander’in çalışmasında bir psikiyatri hastanesinde tedavi gören 65’i kişilik bozukluğu tanısı almış 130 hastayı 24 kişilik özelliğine göre incelemişlerdir. Hastaların kişilik özelliklerinin değerlendirilmesinde 9’lu likert ölçeği kullanılmıştır.18 aylık çalışmanın sonucunda hastaların kişilikleri kategorilere ayrılmıştır. Bu kategoriler sosyopatik, pasif bağımlı, anankastik, şizoid ve kişilik bozukluğu olmayan grup şekilde sınıflandırılmıştır. Buna göre kişilik bozukluğu olan hastaların yüzde 63'ü pasif bağımlı veya sosyopatik kategoride yer almıştır. Çalışmanın sonuçları kişilik bozukluğunun mevcut sınıflandırmasının basitleştirilebileceğini göstermiştir.