İş Hukuku Nedir?

İş hukuku; işçi hakları, çalışma şartları, çalışan ücretleri, işçi sendikaları; işveren ve işçi ilişkileri ile ilgili konuları kapsayan hukuk dalıdır.

İş Hukukunun Özellikleri Nelerdir?

İş hukukunun özellikleri şunlardır:

• İşveren tarafından işçinin emek sömürüsüne uğramaması ve hak ihlali yaşamaması
• Çalışan işçiye, asgari ücretten düşük bir ücretin verilmemesi
• İşçinin kişiliğine öncelik verilmesi
• İşçilerin, sendikalar aracılığıyla yönetim ve idareye katılabilmesi

İş Hukuku Kaça Ayrılır?

İş hukuku iki açıdan ele alınır:

• Bireysel iş hukuku
• Toplu iş hukuku

Bireysel İş Hukuku Nedir?

İşçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi ile ortaya çıkan hukuki ilişki, bireysel iş hukuku olarak isimlendirilir.

İş sözleşmesinin yapılması, iş sözleşmesinden kaynaklı hak ve borçların yerine getirilmesi, çalışma koşullarının düzenlenmesi, çalışma ve dinlenme süreleri, işçi sağlığı ve güvenliği, iş sözleşmesinin sonlanması ve sonlanmadan sonra ortaya çıkan sonuçlar, bireysel iş hukuku kapsamında ele alınır.

Toplu İş Hukuku Nedir?

Toplu iş hukuku, kolektif düzeydeki iş ilişkilerini kapsar. Taraflardan en az birinin mesleki kuruluş (sendika) olduğu bu iş ilişkileri, toplu iş hukukunun konularını kapsar.

İşçi ve işveren sendikalarının kuruluşu, organları, faaliyetleri, sendikaya üye olma, toplu iş sözleşmesinin düzenlenmesi, toplu iş uyuşmazlıklarının çözülmesi, grev ve lokavt gibi konular toplu iş hukukunun konularını oluşturur.

İş Hukukunun Hukuk Sistemindeki Yeri

İşçi ve işveren arasındaki hukuki ilişkideki ana kaynak iş sözleşmesidir. İki taraf da bu sözleşme ile sözleşme özgürlüğü çerçevesi içerisinde diledikleri hükümleri belirleyebilir.

Bu sebeple iş hukuku, özel hukukun bir dalı olarak görülür ancak iş hukukunda devlet müdahalesi oldukça fazladır. İşçi ve kamu yararı gözetilme amacıyla kabul edilen emredici hukuki kurallar, sözleşme özgürlüğünü bir hayli sınırlandırır. Bu hükümlere aykırı davranışlar ise mutlaka cezai yaptırımlara uğrar.

Bu nedenler göz önüne alındığında iş hukukunun hukuk sistemindeki yeri karma hukuk olarak adlandırabilir. Çünkü iş hukuku; başlı başına bir özel hukuk olamadığı gibi tamamen kamu hukuku olarak da görülemez.

İş Hukuku Kimleri Kapsar?

İş hukuku şu kişileri kapsar:

1. İşçi
2. İşveren
3. İşveren vekili
4. Alt işveren (taşeron)

1. İşçi

İş kanunu uyarınca, herhangi bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir.

Bir kişiye işçi denilebilmesi için, o kişinin işverene ait çalışma alanına fiziki olarak gelmesi gerekmemektedir. Ayrıca geçerli bir işçi sıfatının ortaya çıkması için iş sözleşmesinin bireysel ya da toplu iş hukukuna uygun bir şekilde yapılması gerekmektedir. 

İşçi, iş sözleşmesi çerçevesinde işverenin vereceği işte çalışmak zorundadır. Bu çalışma fiziki ya da fikri faaliyet biçiminde olabilir. 

Aynı zamanda İş Kanunu’na göre ancak ücret karşılığı çalışan bir kişi, işçi olarak isimlendirilmektedir.

2. İşveren

Bir iş sözleşmesine dayanarak işçi çalıştıran gerçek kişi, tüzel kişi ya da tüzel kişiliği bulunmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir.

İşveren tek bir kişi olabileceği gibi birden fazla kişiyi de kapsayabilmektedir.

3. İşveren Vekili

İş kanununun ikinci maddesi uyarınca işveren adına hareket eden, işin, iş yerinin ve işletmenin idaresinde görev alan kişilere işveren vekili denmektedir.

İşveren vekilinin, işçiye karşı uyguladığı işlem ve yükümlülüklerden işveren sorumludur. İşveren vekili, kendine verilmiş olan yetki sınırları içinde işvereni temsil eder, işveren adına işletme ile ilgili işleri yapar, işçilere karşı sorumluluklarını yerine getirir. 

İş niteliği ve organizasyon yapısına göre birden fazla kişi işveren vekili olabilir. İşveren vekilliği görevi çoğunlukla bir işletmede genel müdüre, fabrika müdürüne, personel müdürüne ya da insan kaynakları müdürüne verilir.

4. Alt İşveren (Taşeron)

Alt işveren ya da diğer adıyla taşeron, bir işin veya işin bir kısmını gerçekleştirmek ve işverenin sözleşmesindeki tüm sorumluklarını yerine getirmekle yükümlü kişi ya da kişilerdir.