Sağlık Bölümü Yazıları

İlk Yardım Nedir?

Serap Ilgın

İçerik Editörü

13 Haziran 2023

İlk yardım; yaralanma, kaza, doğal afet gibi yaşamı tehdit eden bir durumla karşılaşıldığında kişinin sağlık durumunun kötüye gitmesini engellemek amacıyla ilaç veya tıbbi bir materyal kullanılmaksızın uygulanan tekniklerdir.

Yukarıdaki tanım haricinde “Kısaca ilk yardım nedir” sorusuna şu yanıt verilebilir; ilk yardım, kısa ve öz bir şekilde “kaza ve yaralanma gibi bir durumda kişiye sağlık durumunun iyiye gitmesi için uygulanan teknikler” şeklinde tanımlanır.

İlk Yardım Ne Demek?

İlk yardım, beklenmedik bir durum veya acil bir sağlık sorunuyla karşılaşıldığında, olay yerinde bulunan kişiler tarafından yapılan acil tıbbi müdahalelerin tamamıdır. İlk yardım, bir kazaya, yaralanmaya veya hastalığa anında müdahale etmek ve acil durumda sağlık sorununun şiddetini azaltmak, hayat kurtarmak veya iyileşmeyi desteklemek amacıyla uygulanır.

İlk yardımın temel amacı, acil bir durumda hayatı korumak ve sağlığı iyileştirmek için hızlı ve etkili müdahalelerde bulunmaktır. İlk yardım becerileri, herkesin sahip olması gereken önemli bilgi ve yeteneklerdir. İlk yardım eğitimi, temel yaşam desteği (CPR), kanama kontrolü, yaralanma ve yanık yönetimi, kırık ve çıkıkların immobilizasyonu, zehirlenmeler, kalp krizi ve inme gibi acil durumlarla nasıl başa çıkılacağı konularını içerir.

İlk Yardımın Öncelikli Amaçları Nelerdir?

İlk yardımın öncelikli amaçları şunlardır:

Kişinin yaşamsal fonksiyonlarının durmasını engellemek
Kişinin sağlık durumunun daha kötüye gitmesini engellemek
Kişinin iyileşmesini kolaylaştırmak
Acil servis gelene kadar kişinin hayatta kalmasını sağlamak
Kişinin can güvenliğini korumak

İlk Yardım Yaparken Nelere Dikkat Edilmelidir?

İlk yardım yaparken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

Kişinin bulunduğu ortamın güvenliği sağlanmalıdır.
Kişinin sağlık durumu kontrol edilip uygun müdahale yöntemi kullanılmalıdır.
Sağlık durumunu tehdit eden riskler en aza indirilmelidir.
Kişiye ilk yardım yapılırken hareket ettirilmemelidir.
İlk yardım uygulamalarını yaparken sakin ve soğukkanlı olmaya çalışılmalıdır.
Hasta/yaralıya müdahale yapılırken telaşlandırılmamalıdır.
Durum mutlaka 112 Acil’e bildirilmelidir.
İlk yardımda müdahale hızlı bir şekilde yapılmalıdır.
İlk yardım bilgisi olmayan kişiler kurtarma (müdahale) çalışmasını yapmamalıdır.
İlk yardım bilgisi olan kişiler ilk yardım yapma konusunda kendilerine güvenmiyorsa duruma müdahale etmemelidir.

İlk Yardımın Önemi Nedir?

İlk yardım, sağlık durumunun daha fazla kötüye gitmesini engellemenin yanı sıra yaşam fonksiyonlarının devam etmesini sağlamak açısından büyük önem taşır. Acil durumlarda yapılan doğru müdahaleler sayesinde, yaralının veya hastanın durumu daha da kötüleşmeden önlem alınabilir ve yaşamsal fonksiyonlar sürdürülebilir.

İlk yardım özellikle kazalar, yaralanmalar, ani hastalıklar veya acil durumlar gibi beklenmedik durumlarda hayati bir rol oynar. Doğru şekilde uygulanan ilk yardım müdahaleleri, yaraların enfeksiyon kapmasını önler, kanamaları durdurur, solunum yollarını açar, kırık veya çıkıkları stabilize eder ve acil durumların etkilerini azaltır.

Ayrıca ilk yardım müdahaleleri sayesinde hayati tehlike altında olan bir kişinin kurtarılması ve sağlık hizmetlerine ulaşımının sağlanması mümkün olabilir. Bu nedenle, ilk yardım becerilerine sahip olmak ve acil durumlarda doğru müdahaleleri yapabilmek, her bireyin bilmesi gereken önemli bir beceridir.

Unutulmamalıdır ki, doğru şekilde uygulanan ilk yardım müdahaleleri, hastanın sağlık durumunu iyileştirmenin yanı sıra psikolojik olarak da destek sağlar. Acil durumda doğru müdahalelerin yapılması, kişinin güvende hissetmesini sağlar ve acil durum stresini azaltır.

Herkes İlk Yardım Yapabilir mi?

Herkes ilk yardım yapamaz çünkü ilk yardım uygulamalarını yapmak için mutlaka Uygulayıcı İlk Yardım Eğitimi almak gerekir.

Kimler İlk Yardım Yapabilir?

Şu kişiler ilk yardım uygulamalarını yapabilir:

En az ilkokul mezunu olup ilk yardım uygulayıcı eğitimi alanlar
İlk yardım uygulamalarının nasıl yapılması gerektiğini bilenler
İlk yardım uygulamalarını soğukkanlılığını koruyarak yapabilen kişiler

İlk Yardımın Temel İlkeleri Nelerdir?

İlk yardımın temel ilkeleri şu şekilde sıralanabilir:

İlk yardımın amacı kişinin yaşamsal işlevlerini yitirmemesini sağlamaktır.
İlk yardım uygulamaları, kişinin iyileşmesini kolaylaştırmak için yapılır.
İlk yardım, kişinin sağlık durumunun kötüye gitmemesi için uygulanır.
İlk yardımda acil ve hızlı müdahale önemlidir.
İlk yardım yaparken kişi telaşlandırılmamalı, sakin hareket edilmelidir.
İlk yardım uygulamaları ilaçsız yapılır.
İlk yardımda herhangi bir tıbbi materyal kullanılmaz.
İlk yardım, elde bulunan araç-gereçler kullanılarak yapılır.
İlk yardım uygulamalarını yalnızca konuya hakim olan kişiler yapabilir.

İlk Yardımda İlk Yapılması Gereken Şey Nedir?

İlk yardımda ilk yapılması gereken şey, koruma uygulamasıdır yani kişinin bulunduğu ortamın güvenliğini sağlamaktır. Örneğin kişinin oksijen alması için etrafındaki insanların uzaklaşmasını sağlamak, kazadan sonra arabanın kontak anahtarını kapatmak gibi uygulamalar koruma uygulamaları kapsamında değerlendirilir.

İlk Yardımın Temel Uygulamaları Nelerdir?

İlk yardımın temel uygulamaları; koruma, bildirme ve kurtarma (müdahale) olarak üç grupta incelenmekte olup kısaca KBK şeklinde ifade edilir. Bunlardan en önemlisi ise koruma uygulamasıdır.

İlk yardımın temel uygulamaları şu şekilde sıralanabilir:

Koruma uygulamaları
Bildirme uygulamaları
Kurtarma (müdahale) uygulamaları

İlk yardımın temel uygulamaları, sanıldığı gibi sadece kurtarma uygulamalarından ibaret değildir. Kişinin bulunduğu ortamın güvenliğini sağlamak (koruma) ve sağlık durumu hakkında ekiplere haber vermek (bildirme) de ilk yardımın temel uygulamaları arasında yer alır. İlk yardımda kurtarma tekniklerini bilmeyen kişiler en azından koruma ve bildirme uygulamalarını yerine getirmelidir.

1. İlk Yardımda Koruma Uygulamaları Nasıl Yapılır?

İlk yardımda koruma uygulamaları, hasta/yaralının bulunduğu yerdeki riskleri ve tehlikeleri en aza indirerek güvenli bir ortamda bulunmasını sağlamaktır. Örneğin kişinin etrafında çok fazla kişinin toplanması engellenmelidir aksi halde oksijenin az olması sağlık durumunu olumsuz etkileyecektir.

İlk yardımda koruma uygulamaları şu şekilde yapılır:

Hastanın oksijenini kesmemek için etrafında insanların toplanması engellenmelidir.
Kazadan sonra aracın kontak anahtarı kapatılmalıdır.
Kazaya uğrayan araç mümkünse ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
Ortamda sigara içilmesi engellenmelidir.
Olay yeri net olarak görülebilecek şekilde işaretlenmelidir.
Gaz tüpünün vanası kapatılmalı ve ortamın hava alması sağlanmalıdır.
Hastanın yaşam durumu kontrol edilmelidir.
Hastanın hareket ettirilmemesi sağlanmalıdır.
Hastanın kanaması varsa mutlaka muayene eldiveni kullanılmalıdır.

2. İlk Yardımda Bildirme Uygulamaları Nasıl Yapılır?

İlk yardımda bildirme, koruma uygulamasından sonraki aşamadır. İlk yardımda bildirme uygulaması, hasta/yaralının sağlık durumu hakkında 112 Acil’in aranmasıdır. 112 Acil arandığında mutlaka adres açık bir şekilde söylenmeli, kişinin başından geçen olay hızlı ve doğru bir şekilde görevliye aktarılmalıdır.

3. İlk Yardımda Kurtarma (Müdahale) Uygulamaları Nasıl Yapılır?

İlk yardımda kurtarma (müdahale), koruma ve bildirme aşamalarından sonra gelir. İlk yardımda kurtarma (müdahale) uygulaması, hasta/yaralının sağlık durumunun iyiye gitmesini sağlamak amacıyla kullanılan tekniklerdir. Kurtarma uygulaması için ilk yardım teknikleri hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.

İlk yardımda kurtarma (müdahale) uygulamaları şu şekilde yapılır:

Hastanın sağlık durumu kontrol edilir.
Hastaya ilk yardım müdahalesi yapılırken sakin olmak gerekir.
Hastayı endişelendirecek davranışlardan kaçınılmalıdır.
İlk yardımda kurtarma uygulamasında hasta yerinden kıpırdatılmamalıdır.
Kırık, çıkık, kanama, burkulma gibi durumlara yerinde müdahale etmek gerekir.
Hastanın durumu hakkında ilgili sağlık ekiplerine haber verilmelidir.
Hastanın bulunduğu ortamın güvenliği sağlanmalıdır.

İlk Yardım Çantasında Neler Bulunur?

İlk yardım çantasında şunlar bulunur:

İlk yardım kitapçığı
Yara bandı
Vazelin
Cerrahi maske
Düdük
El feneri
Pamuk
El dezenfektanı
Hidrojen peroksit (dezenfektasyon için)
Muayene eldiveni (lateks içermemesi gerekmektedir)
Gazlı bez
Elastik bandaj
Flaster (yapışkan bant)
Yapışkan rulo bant
Büyük üçgen bandaj (askı olarak kullanmak için)
Soğuk kompres torbası
Ateş ölçer
Suni solunum maskesi
Antibiyotik merhem
İlaç
Rulo sargı bezi
Antiseptik losyon ve mendiller
Göz yıkama solüsyonu
Steril göz pedi
Steril salin solüsyonu
Farklı boyutlarda plastik torba
Cımbız, makas ve çakı
Şırınga, plastik ilaç kabı ya da kaşık
Paslanmaz makas, cımbız, çengelli iğne
Atık poşeti

İlk Yardım Çantasında Bulunması Gereken İlaçlar Nelerdir?

İlk yardım çantasında bulunması gereken ilaçlar şunlardır:

Ağrı kesici ilaç
Alerji ilaçları
Doktorun reçete ile verdiği adrenalin enjektörü
Oda ısısında saklanabilen kişisel ilaçlar
Böcek ısırmaları için losyon
Yanıklar için losyon
Düzenli kullanılması gereken ilaçların yedekleri

İlk Yardım Nasıl Öğrenilir?

İlk yardım, üniversite onaylı eğitim veren kurumlardaki İlk Yardım Eğitimi’ne katılma yoluyla öğrenilir. İlk yardım, üniversitelerin İlk ve Acil Yardım, Acil Yardım ve Afet Yönetimi gibi bölümlerinde de öğrenilir.

İstanbul Boğaziçi Enstitüsü tarafından düzenlenen İlk Yardım Eğitimi sonunda katılımcılara uluslararası geçerli sertifika da verildiği için bu eğitimi alan kişiler yurt dışında da avantajlı olmaktadır.

İlk Yardım Eğitimi Nedir?

İlk Yardım Eğitimi, herhangi bir kaza ve yaralanma gibi durumda kişinin hayati tehlikeyi atlatmasını ve sağlık durumunun iyiye gitmesini sağlamak için gerekli ilk yardım uygulamalarının anlatıldığı bir eğitim programıdır.

İlk Yardım Eğitimi, İstanbul Boğaziçi Enstitüsünde temel bilgilendirme seviyesinde verilmekte olup “Temel İlk Yardım Eğitimi” ismiyle düzenlenmektedir. İstanbul Boğaziçi Enstitüsünde Temel İlk Yardım Eğitimi sonunda katılımcılar sertifika alarak bu alandaki bilgilerini belgeleme fırsatı bulmaktadır. Eğitim, ilk yardım alanında uzman bir eğitmen ile önceden çekilen videolardan oluşmakta ve online (çevrim içi) ortamda gerçekleştirilmektedir.