Biyografi Nedir? Nasıl Yazılır?

Mesleğiyle veya sıra dışı eylemleriyle toplum tarafından bilinen ünlü kişilerin hayatlarının başka bir kişi tarafından derinlemesine ve tarafsız şekilde aktarılmasına biyografi denir. 

Biyografi, edebi türler arasında en fazla eser verilen türlerden biridir. Biyografi türünde verilen ilk eser antik Yunan döneminde Plutarkhos tarafından yazılan Hayatlar’dır. Modern biyografinin ilk örnekleri ise 16. yüzyılda Avrupa ve Türk edebiyatında görülmeye başlanır.

Biyografinin Özellikleri Nelerdir?

Biyografi türünün özellikleri şu şekilde verilmiştir:

• Yalın, akıcı ve anlaşılır bir üslupla yazılır.
• Kanıtlanabilir, belgelere dayalı bir içeriğe sahiptir.
• Biyografi tarafsız olmalıdır.
• Biyografiler toplum tarafından bilinen, ilgi çeken kişiler hakkında yazılır.
• Biyografi kronolojik bir biçimde yazılır.
• Bazı biyografilerde öyküleme tekniğinden yararlanılır

Biyografinin Türleri Nelerdir?

Yazım tekniklerine göre sınıflandırılan biyografi türleri şunlardır:

• Bilimsel biyografi (Monografi): Olaylar kronolojik bir biçimde ele alınır. Kişinin doğumu, yaşamı ve eserleri gibi alt başlıklara bölünerek yazılır. Kanıtlanabilir belgelere dayandığı için nesneldir. Eleştirel bir dille sistematik şekilde yazılır.
• Biyografik roman (Portre): Biyografide anlatılan kişi bir roman kahramanı gibi ele alınır. Karakterin kişilik özellikleri, kıyafetleri ve hareketleri önemlidir.
• Nekroloji (Memoir): Ölümü üzerinden kısa süre geçmiş bir kişinin yakınları tarafından yazılan anı biçimindeki biyografilerdir. Duyguların yoğunluğu ve kişisel bir dil kullanılması nedeniyle özneldir.
• Otobiyografi: Bireyin hayatını ve deneyimlediği olayları kendi tarafından birincil tekil kişi ile ifade etmesidir. Öznel niteliktedir.

İçeriğine göre sınıflandırılan biyografi türleri şunlardır:

• Evrensel biyografi: Dönem, ulus ve meslek fark etmeksizin herkes için yazılır.
• Ulusal biyografi: Belirli bir ulusa ait bireyler için yazılır.
• Bölgesel biyografi: Belirli bir bölgede veya yörede yaşayan bireyler için yazılır.
• Mesleki biyografi: Belirli meslek gruplarında yaşayan bireyler için yazılır.
• Dönem biyografisi: Belirli bir dönemde yaşayan bireyler için yazılır.

Biyografi Nasıl Yazılır? 

Biyografi yazımı için kullanılabilecek bazı teknikler şunlardır:

1. İzin almayı unutmayın

 Biyografi türü, yazacağınız kişinin hayatını derinlemesine bilmenizi gerektirir. Biyografisini yazacağınız kişi veya yakınından alacağınız izin, eserinizde kullanacağınız bilgileri kaynağından almanıza olanak sağlayacaktır. Böylece araştırma için harcayacağınız vakti kısaltabilir, kişinin yaşamına dair bilinmeyen detaylar öğrenebilirsiniz. Üstelik bu sayede edindiğiniz bilgilerin güvenilirliği konusunda daha az endişe duyarsınız.

2. Araştırma yapın

Biyografide konu alacağınız kişiden izin alamadığınız veya yaşamına ait detayları kendisinden elde edecek kadar şanslı olmadığınız durumlar olabilir. Bu durum yalnızca araştırma için daha fazla vakit harcamanız gerektiğine işaret eder. Sabırlı olun ve kolayca pes etmeyin! Yapacağınız araştırma ortaya koyacağınız biyografinin kalitesini doğrudan etkileyen faktörlerden biridir. Bu nedenle kendinize araştırma planı hazırlayın. Doğru ve güvenilir bilgiye ulaşabileceğiniz birincil kaynaklar planınızın ilk basamağında yer almalıdır. Bu kaynaklar, hayatta olan bir kişi için kişisel internet sitesi ve sosyal medya adresleri olabilir. Öte yandan yakın veya uzak geçmişte yaşayan bir kişiyi konu alacaksanız birincil kaynaklara ulaşma imkanı bulamayabilirsiniz. Bu nedenle dergi, belgesel, gazete haberi ve röportajı gibi ikincil kaynaklar doğruluğu kanıtlanabilir olduğu sürece sizin hedefiniz olmalıdır.

3. Yazınıza ana fikir oluşturun:

Eserinizin giriş kısmı, okuyucuya biyografide yer alan kişi hakkında ne anlatıldığını ve okuyucunun ne öğreneceğini açıklamalıdır. Biyografiler aynı zamanda tarihsel bilgi kaynaklarıdır. Araştırmacılar ya da meraklı kişiler eserinizi kaynak olarak kullanmak isteyebilirler. Bu nedenle içeriğin detaylarına yönelik bilgilerin belirtilmesi önerilir.

4. Zaman çizelgesi hazırlayın:

Araştırma sonunda elde ettiğiniz bilgiler kişinin yaşamının farklı dönemlerine ışık tutar. Biyografinizi yazmaya geçmeden önce bu bilgileri çocukluk, yetişkinlik ve yaşlılık olarak kategorilere ayırın. Bu durum teknik bilgilerinizi organize etmenizi, yazınızın güçlü ve zayıf yönlerini keşfetmenizi sağlar.

5. Geçmişe atıfta bulunun

Biyografi kurgusal bir metin olmadığı için okuyucuyu sıkmayan akıcı bir üslup ile yazmaya dikkat etmelisiniz. Geçmişe atıfta bulunma yöntemi, yazınızın akıcılığını bozmadan olay örgüsünde yolculuk yapmanızı sağlar. Örneğin biyografiniz için konu aldığınız kişinin yaşlılık dönemindeki bir olaydan yola çıkarak üniversite dönemine atıfta bulunabilirsiniz. Hatta kişi, yaşamının farklı noktalarında aynı olayı deneyimlemiş olabilir. Geçmişe atıfta bulunarak konu aldığınız kişinin duygu, düşünce ve davranışlarını karşılaştırabilirsiniz.

6. Düşüncelerinizi yazınıza yansıtın

Biyografi yalnızca bir kişinin tarih içerisindeki yolculuğunun aktarılmasından ibaret değildir. Eserinizde kişinin hayatı ile ilgili duygu ve düşüncelerinizi paylaşmaktan kaçınmayın. Örneğin dikkat çekici bir olay olduğunda karakterin veya toplumun nasıl etkilendiğine yönelik düşüncelerinize yer verebilirsiniz. Düşünceleriniz eserinize konu olan kişi hakkında neden biyografi yazıldığını vurgulayacaktır. Böylece eseriniz ile okuyucu arasında kurulan bağ ilk sayfadan sona kadar devam edecektir.

Biyografi yazımı teknik bilgi ve yaratıcılık gerektiren bir süreçtir. Biyografi türünün özelliklerine hakim olmak ve biyografik eserleri okumak iyi bir başlangıçtır. Ancak iyi bir biyografik eser ortaya koymak için belirtilen tekniklerden faylanabilirsiniz.