Bilişsel Psikoloji Nedir?

Bilişsel psikoloji, bireyin çeşitli zihinsel süreçlerindeki performansını inceleyerek beyin yapısını ve çalışma sistemini açıklamayı hedefleyen bilim dalıdır. Bu zihinsel süreçler duyum, algı, problem çözme, dikkat, yaratıcılık ve bellek gibi yapılardan oluşur.

Bilişsel Psikoloji Ne Demek?

Amerikan Psikoloji Derneği'ne göre bilişsel psikoloji dikkat, dil kullanımı, hafıza, algı, problem çözme ve düşünme gibi daha yüksek zihinsel süreçlerin incelenmesidir.

Bilişsel psikologlar gözle görülemeyen zeka, düşünme ve öğrenme gibi zihinsel yetenekleri farklı teknikler ve ölçüm araçları kullanarak somut verilere çevirir. Bu sayede gözle görülemeyen zihinsel süreçleri tıpkı davranışlar gibi manipüle edilebilir, test edilebilir ve gözlemlenebilir hale getirirler.

Bilişsel Psikolojinin Tarihçesi

Bilişsel psikolojinin tarihi Antik Yunan'a kadar dayanmaktadır. Filozoflar 2000 yıldan uzun süre önce zihnin yapısına ve işleyişine ilişkin çok sayıda değişik teoriler üretmişlerdir. Örneğin Yunan filozof Platon, belleğin bal mumu tabletlere kazınmış yazılara benzediğine inanırdı. 16.yüzyılda yaşayan Descartes’a göre ısı ve ışık birbirinden ne kadar farklıysa zihin de bedenden niteliksel olarak o kadar farklıydı. John Locke’a göre ise düşünceler bir tür zihinsel imgelerdi.

Zihinsel faaliyetler bilimsel olarak incelenmeye Wilhelm Wundt tarafından 1897 yılında kurulan ilk psikoloji laboratuvarında başlamıştır. Wundt, bilinci açıklamak için öncelikle görme ve duyma gibi temel duyumların zihinde nasıl ayırt edildiğini açıklamanın gerekliliğini öne sürmüştür. Daha sonra bu duyumların hangi kurallarla birleşerek renk şekil gibi algıları meydana getirdiğini açıklamanın gerekli olduğunu vurgulamıştır. 

Wundt’un laboratuvar kurup çalışmalara başladığı tarihlerde William James Amerika’da işlevselcilik ekolünü kurmuştur. İşlevselciler zihinsel faaliyetlerin doğası yerine belirli zihinsel faaliyetlerin fonksiyonlarıyla ilgilenmişlerdir. John Watson tarafından kurulan davranışçılık ise zihinsel süreçleri tamamen reddederek gözlenebilir davranışların psikolojinin çalışma alanı olması gerektiğini ortaya atmıştır. Davranışçı yaklaşımın yöntemleri dil, bellek ve karar verme gibi zihinsel süreçleri açıklamada yetersiz kalmıştır. 

Davranışçı yaklaşımın açıklamalarına ve sınırlı yöntemlerine tepki olarak ortaya çıkan bilişselci yaklaşım 1950’li yıllarda bilgisayarın gelişimi ile yükselerek yaygınlaşmıştır. Bilişsel devrim olarak adlandırılan bu gelişim sonucu psikologlar davranışları bilgisayar modelleri kullanarak açıklamaya çalışmışlardır. Oluşturulan modellerden alınan sonuçlar ve yeni ölçüm araçlarının geliştirilmesi bilişsel devrime hız kazandırmıştır. 

Günümüzde bilişsel yaklaşım yapılan çalışmaların konusu, araştırma tekniklerinin farklılığı ve ortaya konulan bilimsel yayınların sayısına bağlı olarak psikolojinin bir alt dalı haline gelmiştir. Bilişsel psikoloji adını alan bu alt alan modern görüntüleme teknikleri, zeka ve dikkat gibi kavramları ölçen psikolojik testleri veya geçmişte olduğu gibi bilgisayarları kullanarak zihin davranış ilişkisini açıklamaya çalışır.

Bilişsel Psikoloji Çalışma Alanları Nedir?

Bilişsel psikologlar farklı alanlarda çalışmalar yapabilirler. Bilişsel psikologlar bireysel olarak veya hastanelerde görev alabilirler. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışabilen bilişsel psikologlar, üniversitelerde akademisyen olarak insan zihnini araştırabilirler. Öte yandan son dönemde robotik alanında çalışan mühendislik firmaları bilişsel psikologların çalışma alanlarına eklenmiştir.

Bilişsel Psikoloji Uygulamaları Nelerdir?

Bilişsel psikolojinin uygulamaları şunlarıdır:

• Değerlendirme görüşmesi
• Psikolojik test uygulamaları
• Bilişsel davranışçı psikoterapi
• Özel eğitim uygulamaları
• Rehabilitasyon desteği 
• Laboratuvar deneyleri

Bilişsel Psikolog Nedir?

Bilişsel psikolog ünvanı üniversitelerin Psikoloji bölümlerinden mezun olan bireylerin Bilişsel Psikoloji Yüksek Lisans Programı’nı tamamlamasıyla elde edilir. Bilişsel psikologlar zihin ve davranış arasındaki ilişkiyi incelerler. Öte yandan çeşitli zihinsel bozukluklar ve zihnin yapısına yönelik çalışmalar yapar.

Bilişsel psikolog olmak için tamamlanması gereken koşullar şunlardır:

• Psikoloji lisans eğitimini 2.50/4 ve üzeri ortalamayla bitirmek.
• Yabancı dil becerilerini ilgili sınavlarda kanıtlamak.
• Üniversiteler tarafından yapılan bilim sınavında başarılı olmak.
• Mülakat sürecinde başarılı olmak.
• Bilişsel Psikoloji Yüksek Lisans Programı'nı başarıyla tamamlamak.

Bilişsel Psikoloğa Danışılabilecek Konular Nelerdir?

Bilişsel psikoloğa danışılabilecek konular şunlardır:

• Öğrenme güçlükleri
• Algılama problemleri
• Demans, alzheimer hastalığı gibi hafıza temelli sorunlar
• Dil ve konuşma problemleri
• Zeka
• Dikkat, problem çözme, algısal organizasyon gibi yönetici işlevler
• Nöropsikolojik bozukluklar