Altı (6) Şapkalı Düşünme Tekniği Nedir?
Herhangi bir konuya farklı bakış açılarından bakmak amacıyla 6 ayrı düşünme biçiminin kullanıldığı tekniğe altı şapkalı düşünme tekniği denir. Bu teknik, sorunlara yaratıcı çözümler getirmeyi ve herhangi bir olaya tek bir bakış açısından bakmamayı sağladığı için önemlidir. Altı şapkalı düşünme tekniği belli bir konuda karar vermeyi, duygu ve mantığı birbirinden ayırt ederek düşünmeyi kolaylaştırır.
Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Örnekleri
“Babamın sözünü tutmalıyız” cümlesi ile ilgili altı şapkalı düşünme tekniği şu şekilde kullanılır:
Kırmızı şapka: Babamın sözünü tutmalıyım. Çünkü o bu zamana kadar bizim için her türlü fedakarlığı yaptı.
Siyah şapka: Babam fedakardır ama bazen otoriter davranabilir. Kendi özerkliğim elde etmek için onun sözüne her zaman uymayabilirim.
Yeşil şapka: Babam en küçük sorunlara bile pratik çözümler sunabilir. Bu yüzden onun yenilikçi yönü benim için de faydalı olabilir.
Sarı şapka: Babam benden daha tecrübelidir. Bu yüzden onun sözünü tutmak benim için de iyi olacaktır.
Beyaz şapka: Herhangi bir olayda etrafımdaki insanlardan etkilenmem doğal bir şeydir. Ancak bu durum, her zaman babamın sözünü dinlemem gerektiğini göstermez. Dolayısıyla hem onun sözünü hem de kendi düşüncelerimi gözden geçirmem gerekebilir.
Mavi şapka: Birden fazla kişinin görüşünü alarak herkesin haklı ve haksız olduğu tarafları ortaya çıkarırım. Gruptaki herkesin düşüncelerini dinledikten sonra ortak bir çıkarım yapabilirim.
Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Kullanım Alanları Nelerdir?
Altı şapkalı düşünme tekniğinin kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir:
- İş yerlerinde problem çözerken
- Herhangi bir konuda karar verme aşamasında
- Toplantılarda
- Farklı görüşlerin olduğu bir ortamda ortak çözüm bulmada
- Eğitimde (çok boyutlu düşünmeyi öğretmek için)
Altı Şapkalı Düşünme Biçiminin Amaçları Nedir?
Altı şapkalı düşünme biçiminin amaçları şu şekilde sıralanabilir:
- Herhangi bir konuya farklı açılardan bakmak
- İletişimi geliştirmek
- Olaylara duygular ve mantığı birbirinden ayıracak şekilde yaklaşmak
- Sorunlara yaratıcı çözüm önerileri sunmak
- Farklı fikirlerin olduğu bir ortamda ortak bir sonuç belirlemek
- Birbirinden farklı görüşler arasında geçiş yapmayı sağlamak
- Bir konuya tek bir bakış açısıyla yaklaşmamak
6 Renk Şapkalı Düşünme Tekniğindeki Şapkalar ve Anlamları Nedir?
Mavi şapka analiz eden, karar veren ve düşünme sürecini düzenlemeyi temsil eden bir şapkadır. Beyaz şapka kesin bilgiyi, tarafsız olmayı simgeler. Yeşil şapka yaratıcı ve yeni fikirlerin ortaya konmasını teşvik eder. Kırmızı şapka mantıktan sıyrılarak duygulara yönelmeyi ifade eden bir düşünme biçimidir. Sarı şapka olayın sunduğu fırsatları ve avantajları değerlendirmeyi sağlar. Siyah şapka ise konunun olumsuz ve tehlikeli yanlarını düşünmeyi destekler.
6 Renk Şapkalı Düşünme Tekniğindeki Şapkalar Nelerdir?
6 renk şapkalı düşünme tekniğindeki şapkalar şunlardır:
- Beyaz şapka
- Kırmızı şapka
- Siyah şapka
- Sarı şapka
- Yeşil şapka
- Mavi şapka
1. Beyaz Şapka
Beyaz şapka, tarafsız düşünmeyi ve kesin bilgiyi temsil eder. Hangi bilgilere sahip olduğumuzu, ihtiyaç duyabileceğimiz bilgileri nasıl elde edeceğimizi belirlememizi sağlar. Beyaz şapka, herhangi bir konuya daha objektif bakmak için önemlidir.
2. Kırmızı Şapka
Kırmızı şapka, mantığın aksine duyguları, tutkuyu ve sezgiyi temsil eder. Öznel fikirlerimizi ifade etmemiz gerektiği durumlarda kırmızı şapkayı kullanmak fayda sağlar.
3. Siyah Şapka
Siyah şapka, herhangi bir olayın tehlikeli ve olumsuz taraflarını değerlendirmemizi sağlar. Kötümserliği temsil eden siyah şapka, bir karar alırken o kararla ilgili doğabilecek risklere karşı uyardığı için önemlidir.
4. Sarı Şapka
Sarı şapka, pozitif düşünmeyi ve iyimserliği temsil eder. Herhangi bir olaya ilişkin fırsatları ve faydaları göz önünde bulundurmak açısından sarı şapka kullanılışlıdır.
5. Yeşil Şapka
Yeşil şapka üretkenliği, verimliliği ve yaratıcılığı simgeler. Herhangi bir konuda sınırların dışında düşünmek, yeni fikirler ortaya atmak açısından önemlidir.
6. Mavi Şapka
Mavi şapka ise analiz etmeyi, serinkanlı olmayı temsil eder. Düşünme sürecinin yönetilmesi ve düzenlenmesini sağladığı için karar verme aşamasında daha sakin davranmayı sağlar.
Altı Şapkalı Düşünme Tekniklerini Kim İcat Etti?
Altı şapkalı düşünme tekniği, Maltalı bir doktor, psikolog ve filozof olan Edward De Bono tarafından 1980’li yılların başında ortaya atıldı. Bono, 6 şapkalı düşünme tekniklerini ilk kez devlet kurumlarında danışmanlık yaptığı dönemlerde kullandı ancak Bono, bu tekniklerin gündelik sorunları çözmek için pratik bir araç olmasını istedi. İlk defa 1985 yılında “Six Thinking Hats” (Altı Şapkalı Düşünme Tekniği) adlı kitabında altı şapkalı düşünme tekniğini anlattı ve o zamandan beri tekniği birkaç kez gözden geçirdi.
2021 senesinde vefat eden Edward De Bono, problemleri dolaylı olarak çoğunlukla yaratıcı ve şaşırtıcı yollarla çözme yöntemlerinin de mucidi olarak görülmektedir. Edward De Bono, insanların bir konuda farklı yaklaşımları kullanarak düşünebildiğini öne sürmüş ve bu alanda yaptığı incelemeleri bir teoriye dönüştürmüştür. Edward De Bono'ya göre insanlar nasıl farklı açılardan düşünebileceklerini öğrendiklerinde çok daha yaratıcı fikirler ortaya atabilmektedir.
Altı Şapkalı Düşünmenin Faydaları Nelerdir?
Altı şapkalı düşünmenin faydaları şunlardır:
- Organizasyon becerilerini geliştirir.
- Yaratıcılığı arttırır.
- Düşünme yetilerini geliştirir.
- İletişim yeteneklerini arttırır.
Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Dezavantajları Nelerdir?
Altı şapkalı düşünme tekniği dezavantajları şunlardır:
- Farklı fikirlere açık olmayan kişiler için uygulanması zor olabilir.
- Acil çözülmesi gereken problemlerde altı şapkalı düşünme tekniği uygulanamayabilir.
- Konunun net olarak belirlenemediği durumlarda kullanılması uygun değildir.
- Kalabalık gruplarda altı şapkalı düşünme tekniğini uygulamak zordur.
- Etkili iletişim ve aktif dinlemenin sağlanmadığı gruplarda altı şapkalı düşünme tekniği uygulanırken sorun yaşanabilir.
Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Nasıl Uygulanır?
Altı şapkalı düşünme tekniği şu şekilde uygulanır:
- Tartışma grubu oluşturulur.
- Gruba çalışmanın amacı anlatılır.
- Problem belirlenir.
- Problem, her bir şapka üzerinden düşünülür ve çözüm bulunur.
- Şapkaların kullanım sırası tartışmanın konusuna göre belirlenir.
- Tartışmaya mavi şapkadan başlanır ve tartışma mavi şapka ile biter.
- Bulunan çözümler şapkalara göre sınıflandırılarak not alınır.
- Altı (6) şapkalı düşünme tekniği ile üretilen çözümler gözden geçirilir.
- Elde edilen çözüm önerilerinden hangisinin uygun olduğu grup tarafından tartışılır.
- Ortak bir karar verilerek sorunun çözülmesi sağlanır.
