Adli Psikoloji Nedir?

Adli psikoloji, zanlıların soruşturma tekniği, görgü tanıklarının yaşanabilecek yanılgıların saptanması, suç işleme yönteminin öncesinde bilinmesi, suçlu çocukların eğitim yoluyla toplumsal yaşama uyumlarının sağlanması gibi konuları kapsayan psikoloji dalıdır.

Aynı zamanda adli psikoloji, psikoloji ve hukukun kesişimi olarak da tanımlanabilir.

Adli Psikolojinin Tarihi

Adli psikoloji; psikolojinin bir alt dalı olarak tanımlanması 2000'li yılları bulmuştur. Ancak adalet, hukuk ve psikoloji üçlüsünün eskilere dayanan birlikteliği de vardır. Özellikle işledikleri suçtan ötürü bir bireyin sorumlu tutulabilmesi için sahip olması gereken özellikler, çeşitli hukuk sistemleri içinde tarih boyunca tartışılmış ve araştırılmıştır.

14. yüzyıldan önce zihin hastalıkları ile suç arasında ilişki kurularak şeytani güçlerin hem zihin hastalıklarına hem de bu bireylerin işledikleri suçlara neden olduğuna inanılırdı. Zihinsel hastalıklara sahip kişiler her ne kadar ne yaptıklarının bilincinde olmasalar da yaptıklarından dolayı sorumluydular.

İlk kez 1505 senesinde Büyük Britanya'da delilik sebebiyle bir ceza yargılamasında beraat kararı verildi. Ancak bu hukuki kural, kendini yazılı bir şekilde göstermedi. Ceza davalarında davalının, akıl sağlığının yerinde olmamasının cezai ehliyeti ortadan kaldırması 1843 senesinde McNaughten davası olarak bilinen davada gerçekleşmiştir.

Adli Psikoloji Hangi Konuları Kapsar?

Adli psikolojinin kapsadığı konular; hüküm giymiş veya tutuklu durumda bulunan kişilerin davranışlarını değerlendirmek, mağdur durumda olan bireylerin, sanıkların ve tanıkların mevcut hali, zanlının cezai ehliyetinin olup olmaması, reşit olmayan çocukların velayetinin kimde olmaması gerektiği gibi durumlardan oluşturmaktadır.

Psikolojik değerlendirmelerde çoğunlukla gönüllülük esası aranmasına karşın adli psikolojik değerlendirmelerde bu şart aranmaz. Adli psikoloji daha çok gizlilikle ilgili problemleri değerlendirir. 

Adli psikolog unvanıyla görev yapan kişiler, ulaşmış olduğu bilgileri bir rapor halinde toplayıp ilgili makama sunma zorunluluğu üstlenmiştir. Değerlendirmeyi gerçekleştirecek adli psikolog ilk başta kendinin psikolog olduğunu fakat rehabilitasyon yapmadığı konusunda açıklayıcı bir bilgi vermesi gerekmektedir. 

Bu görüşmenin yapılma nedenini, elde edilecek bulguların nasıl kullanılacağını karşısındaki bireye mutlaka açıklamalıdır.

Bunun yanı sıra adli psikolog görevini üstlenen kişi elde edilen bulguların yetkisiz kişilerin eline geçmemesi için her türlü önlemi almak zorundadır.

Adli Psikolojinin Çalışma Alanları Nelerdir?

Adli psikolojinin çalışma alanları şunlardır:

• Adalet Bakanlığı mahkemeleri
• Ceza ve infaz kurumları,
• Adli tıp kurumu,
• Denetimli serbestlik birimleri

Adli Psikolog Nasıl Olunur?

Adli psikolog olmak için dört yıllık lisan eğitimi veren üniversitelerin Psikoloji Bölümü’nden mezun olmak ve psikolog unvanı almak gerekmektedir. Ardında adli mekanizma içerisinde bulunan kuruluşların herhangi birinde (mahkeme, cezaevi vb.) psikolog olarak göreve başlamak yeterli olacaktır.

Adli Psikolog Olmak için Hangi Bölüm Okunmalı?

Adli psikolog olmak için üniversitelerde lisans programı olarak oluşturulan 4 yıllık Psikoloji Bölümü okunmalı, mezun olunca Adli Psikoloji üzerine yüksek lisans yapılmalıdır.

Adliyede psikolog olmak için kişinin mutlaka Adli Psikoloji üzerine yüksek lisans yapması gerekir aksi takdirde kişi bu unvanı alamaz. Kişi, kendini geliştirmek için sertifika programlarına da katılabilir fakat yüksek lisans yapmış olmak, yerine getirilmesi gereken esas kriterdir.

Adli Psikolog Ne İş Yapar?

Adli psikolog; suçları psikolojik açıdan inceledikten sonra ilgili birimlere rapor verir, cezai rehabilitasyon sistemlerinin gelişmesini sağlar. Adli psikologlar duruşmalarda bilirkişi olarak çalışır ve sanık yeterliliği alanında görev alır.

Örneğin cezaevlerinin düzenlenmesinde ve iyileştirilmesinde de adli psikologlar görev alır. Ayrıca suçluları bulmak için kimlerin şüpheli olacağı ya da olmayacağına ilişkin analizleri de adli psikologlar yapar. Dolayısıyla sadece duruşma sırasında değil, öncesinde de adli psikologlar görev yapar.

Adli Psikologlar Terapi Yapar mı?

Hayır, adli psikologlar terapi yapmaz çünkü klinik psikoloji alanında eğitim almamışlardır. Adli psikologlar temel psikoloji ve danışmanlık bilgisine sahiptir ancak Klinik Psikoloji üzerine yüksek lisans yapmadıkları için terapi yapma yetkisine sahip değildirler.

Adli Psikolog Maaşları Ne Kadardır?

Adli psikolog maaşları 13.000 TL ile 20.000 TL arasında değişir. 

Adli psikolog maaşları, kişinin kıdemine ve çalıştığı kuruma göre değişir. Adli psikolog maaşları mesleğe yeni başlayanlar için 13.000 TL, iki yıl deneyimli adli psikolog için 15.000 TL, üç yıl ve üzeri kadar deneyimli adli psikologlar için ise 17.000 TL ile 20.000 TL arasında değişir.

Adli Psikoloji Eğitimi Nedir?

Adli psikoloji eğitimi, adli psikoloji uygulamaları hakkında kapsamlı bilgi edinmeyi sağlayan bir eğitim programıdır. Adli psikoloji eğitimi sayesinde katılımcılar adliyede psikolog olmak için gerekli bilgileri öğrenir.

Adli psikoloji eğitiminde katılımcılara ceza hukuku, suç bilimi, aile hukuku gibi temel hukuk bilgisinin yanında tanık ve sanık psikolojisi, görüşme teknikleri, yargıçların psikolojisi, rehabilitasyon, adli raporlama gibi alanlarda bilgi verilir. Adli psikoloji eğitimi kapsamlı bir eğitim olmasına rağmen katılımcılara adliyede psikolog olmak için gerekli yetkiyi vermez. Adliyede psikolog olmayı hedefleyen kişilerin bu alanda yüksek lisans mezunu olması gerekir.

Adli Psikoloji Eğitimini Kimler Alabilir?

Adli psikoloji eğitimini şu kişiler alabilir:

• Adli psikoloji alanında bilgilenmek isteyenler
• Mesleki bilgisini arttırmak isteyen adli psikologlar
• Psikoloji Bölümü öğrencileri ve mezunları
• PDR Bölümü öğrencileri ve mezunları
• Psikiyatristler

Adli Psikoloji Yüksek Lisans Programları Hangi Üniversitelerde Var?

Adli Psikoloji yüksek lisans programları şu üniversitelerde bulunur:

• Ankara Üniversitesi
• Üsküdar Üniversitesi
• Yakın Doğu Üniversitesi
• Polis Akademisi Adli Bilimler Enstitüsü

Adli Psikoloji yüksek lisans programları Türkiye’de az sayıda bulunur. Adli Psikoloji yüksek lisans programı devlet üniversiteleri arasında yalnızca Ankara Üniversitesinde bulunur, bu bölüm daha çok özel (vakıf) üniversitelerinde okutulur.