Tükenmişlik Sendromu Nedir? Belirtileri Nelerdir? Tedavi Yöntemleri

Ünlülerin yakalandığı hastalık olarak görülen tükenmişlik sendromu günümüzde pek çok insanın yakalandığı bir rahatsızlıktır. Tükenmişlik sendromu basit bir rahatsızlık gibi görünür ancak önlemlerin zamanında alınmadığı takdirde insan hayatını büyük oranda etkileyebilir.

Bunun için insanların tükenmişlik sendromunun ne olduğunu, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini öğrenmesi ve yaşadıkları hayat çekilmez hale gelmeden öğrendiklerini uygulaması gerekir.

Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Tükenmişlik sendromu insan odaklı işlerde çalışan kişilerde yaygın olarak görülen bir rahatsızlıktır. Tükenmişlik sendromu iş hayatında başarısızlık, yıpranma, kendini değersiz hissetme ve kendini güçsüz hissetme gibi duygular ve olayların etkisiyle ortaya çıkan bir sendromdur.

Bu sendromun geçmişi çok eski değildir. Varlığı ilk olarak 1974 yılında Herbert Freudenberger tarafından açıklanmıştır. Bu açıklamanın ardından da sendrom hakkında pek çok araştırma yapılmıştır. Araştırma yapan isimler arasında Christina Maslach’da vardır.

Maslach ise yaptığı çalışmalarda sendromun insanlarla yoğun ilişkisi olan kişilerde ortaya çıktığını yorgunluk, uyumsuzluk ve bitkinlik duygularla o kişiye, çevresini ve hayatını etkilediğini belirtmiştir. Ayrıca Maslach, Maslach Tükenmişlik Ölçeğini de bu çalışmaları sayesinde ortaya çıkarmıştır.

Tükenmişlik sendromu nedenleri, etkileri ve tedavi yöntemleri ile günümüzde de araştırılan bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığın en önemli özelliği birden bire ortaya çıkmamasıdır. Bu rahatsızlık zaman içerisinde maruz kalınan durumlara bağlı olarak ortaya çıkar ve belirtilerle birlikte gelişir.

Bu sebeple fiziksel, duygusal veya zihinsel olarak gruplanan belirtileri yaşayan kişilerin sendromdan kurtulmak adına bireysel veya tıbbi tedavi yöntemlerini kullanmaya başlaması gerekir.

Sendromun ortaya çıkmaya başladığı ilk dönemlerde dikkate alınmaması, iş ve sosyal hayatın dengesinin ayarlanmaması veya iş yükünün azaltılmaması gibi durumlarla sendrom hızlı bir ilerleyiş gösterir.

Bu ilerleyişin sonunda da insan sendromun etkileriyle başa çıkamaz duruma gelir. Basit bir hayat şartlarını değiştirmeyle ortadan kalkabilecek rahatsızlık için ilaç tedavisi veya psikoterapi almak zorunda kalır.

Tükenmişlik sendromuna en önemli nedenlerinden birisi insanlarla yoğun bir etkileşim içinde olmaktır. Bu sebeple sendrom insanlarla daha çok muhatap olan kişilerde yaygın görülür. Tükenmişlik sendromunun sıklıkla görüldüğü kişiler arasında öğretmenler, sağlık çalışanları, idareciler, bankacılar, çocuk bakıcıları ve avukatlar yer alır.

Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri Nelerdir?  

Son zamanların en yaygın görülmeye başlayan tükenmişlik sendromu belirtileri olan bir rahatsızlıktır. Bu belirtiler genellikle gündüzleri ve kişiler iş başındayken ortaya çıkabilir. Nadir olarak farklı zamanlarda ortaya çıktığı durumlar vardır. Yapılan araştırmalar neticesinde tükenmişlik sendromunun 100 üzerinde belirtisi olduğu saptanmıştır.

Bu belirtiler sayesinde tükenmişlik sendromunun teşhisinin yapılma olasılığı vardır. Belirti sayısının çok fazla olması belirtilerin gruplara ayrılmasını sağlamıştır. Tükenmişlik sendromunun belirti grupları fiziksel belirtiler, duygusal belirtiler ve zihinsel belirtilerdir;

Tükenmişlik sendromunun fiziksel belirtileri:

Tükenmişlik sendromunun fiziksel belirtileri bu sendroma yakalanan kişilerin genellikle vücutlarında yaşadıkları somut değişikliklerden oluşur. Tükenmişlik sendromunun fiziksel belirtileri şunlardır; kalpte çarpıntı, nefes darlığı, mide şişkinliği, bedensel ağrılar (bacak, sırt vs), uyuma zorluğu, sık hastalanma, devam eden kabızlık, beden yorgunluğu ve yorgun uyanmadır.

Tükenmişlik sendromunun zihinsel belirtileri:

Tükenmişlik sendromunun belirtileri arasında ikinci sırayı zihinsel belirtiler alır. Zihinsel belirtiler kişilerin zihinsel işlevlerinin yerine getirememesi veya sürekli olarak ertelemesi şeklinde kendisini gösterir. Bu belirtiler arasında dalgınlık yer alır.

İnsanlar bu dalgınlıkları sebebiyle çarpma veya düşme gibi kazalar yaşayabilirler. Kararsızlığın artması da zihinsel belirtiler arasındadır.

Bir konuda karar vermesi gereken kişiler sendromun etkisiyle kararsızlık yaşarlar. Bu kararsızlık onların yapmaları gereken bir işi yapmalarını engeller. Yapılacak işlerin ertelenmesi tükenmişlik sendromunun diğer zihinsel belirtilerindendir. İnsanlar günlük rutin işlerini bile bu sendrom etkisiyle erteleyebilirler. Zihinsel belirtilerinden en önemlisi ise unutkanlıktır.

Unutkanlık yaşayan kişiler yemeği ateşte unutmak gibi tehlike yaratabilecek durumlarla karşılaşabilirler. Ayrıca zihinsel belirtiler arasında dikkat dağınıklığı, konsantrasyon eksikliği, hevesin kaçması veya yapılan işten çabuk sıkılma da yer alır.

Tükenmişlik sendromunun duygusal belirtileri:

Tükenmişlik sendromunun son belirti türü ise duygusal belirtilerdir. Sendromun insanların duygularını etkilediği belirtiler duygusal belirtiler olarak adlandırılabilirler. Tükenmişlik sendromunun insanlarda görülen duygusal belirtileri onların moralman çökmelerine sebep olur.

Duygusal belirtiler arasında hayal kırıklığı, ümitsizlik, çaresizlik, kendini değersiz hissetme, ümitsizlik, eleştiriye kapalılık, inkar, özgüven eksikliği, sinirlilik, kolay öfkelenme ve yabancılaşma yer alır. Bu belirtileri yaşayan insanlar mutlu değildir ve bulundukları çevrede de bunu yansıtırlar.

Tükenmişlik Sendromu İle Nasıl Baş Edilir?

Tükenmişlik sendromuna yakalanan kişiler sendromla baş etme yollarını ararlar. Sendromla baş etme yolları kişilerin kendilerinin uygulayabilecekleri yöntemlerden, iş yerinin uygulayabilecekleri yöntemlerden ve tıbbı desteklerden oluşur.

Kişi kendisinin sendromdan kurtulabilmesi için hayat bakış açısını ve yaşam standardını değiştirmeye yönelik yöntemleri kullanır.

Çalıştığı kurum ise sendroma yakalanan çalışanın rahatsızlığından kurtulması adına çeşitli baş etme yolları üretir. Tıbbi kuruluşlara tükenmişlik sendromunun başvurulmasıyla da ilaç veya psikolojik tedavilerle sendromla baş edilmesi anlatılır.

Bireysel baş etme yolları:

Bireylerin tükenmişlik sendromuna yakalanmaması için hayır diyebilmesi, iş ve özel hayatı arasındaki zaman ayrımını yapabilmesi, kendi sınırlarının farkında olması ve fiziksel kondisyonuna önem vermesi gerekir.

Bunlara dikkat etmesi sendromun ortaya çıkma ihtimalini düşürür. Bu sendroma yakalandığı tespit edilen kişilerin ise bireysel olarak sendromla baş etme adına çalışması gerekir.

Bireysel olarak sendromla baş etmek için kullanılacak yollar şunlardır;

• Tükenmişlik sendromu hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Burada önemli olan bilginin doğruluğudur. Aksi takdirde gereksiz uğraşlar içerisine girilebilir. 
• Kişisel gelişim desteği almak
• Zamanını iyi yönetebilmek
• Stresle başa çıkma yollarını kullanmak ve kendisini bu konuda geliştirmek
• Yeterli miktarda uyku uyumak, dengeli beslenmek ve sporu aksatmamak
• Başlayacağı işe dair gerekli detayları öğrenerek ona göre çalışma yapmak
• Yaşamının huzurlu olmasını sağlamak
• Kendini ve içinde bulunduğu durumu iyi analiz edebilmek
• Hobi edinmek
• Monoton olan yaşam tarzını değiştirmek

Bunlara ek olarak kişinin iş hayatına mola vererek tatile çıkması tükenmişlik sendromuyla baş etmesi için kullanabilecekleri yollar arasında yer alır.

Kurumsal baş etme yolları:

Tükenmişlik sendromu karşısında kurumlarında çalışanlarının sendroma yakalanmaması ve yakalananların da baş edebilmesi adına kullanabilecekleri bir takım yollar vardır.

Kurumların sendromla baş edilebilmesi amacıyla yararlanabilecekleri yollar şunlardır;

• Yapılması gereken işi aynı bölümdeki çalışanlara eşit oranda vermek ve iş yükünün tek kişiye kalmasını engellemek
• Çalışanları motive edecek çalışmalar yapmak
• Çalışan kişilerin tatil yapmasına aracı olmak ve sosyal etkinlikler düzenlemek
• İş yerindeki çalışma saatlerini azaltarak çalışanların iş hayatının yükünü azaltmak
• Kariyer fırsatları oluşturmak
• İş yerinde çalışan kişilerin aynı iş üzerinde yoğunlaşmaktan kaynaklanan sorunlarını çözmek amacıyla bölüm değişikliği yapmak
• Çalışanlarının arkasında durmak ve aldıkları kararda desteklerini belirtmek
• İş hayatı için olumlu sonuçlar yaratacak bir ödül sistemi belirlemek

İş yeri sahipleri veya kurumlar bu yollardan yararlanarak çalışanlarının verimlerini artırabilirler. Ayrıca da çalışanlarının iş hayatının yükü ve özel hayatlarındaki monotonluk sebebiyle yakalandıkları tükenmişlik sendromundan kurtulmalarına yardımcı olabilirler.

Tükenmişlik Sendromu Tedavi Yöntemleri

Tükenmişlik sendromu insanların hem iş hayatlarını hem özel hayatlarını hem de psikolojilerini etkileyen bir sendromdur.

Bu sendromdan kurtulmak için kişilerin bu sendromdan ne şekilde ve hangi oranda etkilendiklerinin tespiti yapılır. Durum tespitinin ardından kişinin içinde bulunduğu uygun olacak tedavi yöntemleri uygulanarak sendromun ortadan kaldırılmasına çalışılır. Stres de tükenmişlik sendromunda önemli bir rol oynadığından bu sorunun çözümü için Boğaziçi Enstitüsünün sunmuş olduğu Stresle Başa Çıkma Eğitimi ve Ücretsiz Tükenmişlik Sendromuyla Başa Çıkma Eğitimini almak iyi bir tercih olabilir.

Tükenmişlik sendromunun seyrinin hafif olduğu durumlarda sendroma yakalanan kişilerin iş hayatı ile sosyal hayatlarında onların sıkıntı yaşamasına neden olan durumları ortadan kaldırmaları gerekir.

Sendromun belirtilerinin çok fazla olduğu ve insanın hayatını etkilediği durumlarda ise kişilerin psikolojik destek alması gerekir. Bu destekler günümüzde psikoterapistlerden ve yaşam koçlarından alınmaktadır.

Bu desteğin etkisiyle sendromla nasıl başa çıkılacağı öğrenilir ve psikoloğun önerileri eksiksiz bir şekilde uygulanır. Psikolojik desteğin işe yaramadığı durumlarda ise doktorlar tarafından ilaç tedavisi uygulanabilir.