Liderlik Türleri Nelerdir?
Liderlik, içinde bulunduğu çevre üzerinde etki gücüne sahip olan, mevcut düzen ve sistemle ilgili değişiklik yapıp düşünceleri ve eylemleriyle diğerlerini etkileyen kişilerin sahip olduğu bir özelliktir.
Liderlik türleri ise kişinin hangi liderlik özelliklerine sahip olduğu ile ilgili bir kavramdır. Birçok liderlik türü bulunmaktadır. Bunların bazıları olumlu bazıları ise olumsuz niteliktedir. Gelin, liderlik türleri nelerdir birlikte inceleyelim.
Liderlik türleri şunlardır:
- Otoriter (otokratik) lider
- Demokratik (katılımcı) lider
- Karizmatik lider
- Hümanist (ilişki odaklı) lider
- Tam serbesti tanıyan/liberal (laissez-faire) lider
- Kurum içi ağ oluşturucu lider
- Doğal lider
- Bürokratik lider
- Dönüşümcü lider
- Vizyoner lider
- Süper lider
- Dağıtımcı lider
- Kültürel lider
- Hizmetkâr lider
- Etkileşimci lider
- Etik lider
1. Otoriter (Otokratik) Lider
Liderlik türleri deyince akla genelde olumlu liderlik tipleri gelir. Ancak olumsuz özelliklere sahip liderler için de belli tanımlamalar yapılmıştır. Bunlardan biri otoriter liderdir. Otoriter (otokratik) lider anlamı, “tüm yetkiyi ve gücü elinde bulunduran, emir veren lider türü” şeklindedir.
Özellikle örf, adet ve geleneklerine bağlı olan geleneksel toplumlarda otoriter liderlere sık rastlanır. Otoriter (otokratik) lider örnekleri arasında Joseph Stalin, Adolf Hitler gibi tarihi figürler yer alır.
Otoriter (Otokratik) Lider Özellikleri Nelerdir?
Otoriter (otokratik) lider özellikleri şunlardır:
- Otoriter (otokratik) liderler, emir verirler.
- Emirlerinin mutlaka gerçekleştirildiği, insanların kendisine biat ettiği ortamlarda var olurlar.
- Bütün güç ve yetki kendilerinde toplanmıştır.
- Özellikle geleneksel toplum yapılarında otoriter liderlere sık rastlanır.
- Otoriter liderler, örf ve adetlerden ötürü kabul görürler.
- Herhangi bir liderin olmadığı ortamlarda işleyen bir liderlik türüdür.
2. Demokratik (Katılımcı) Lider
Liderlik türleri listesinin ikinci sırasında ise demokratik (katılımcı) lider yer alıyor. Demokratik liderlik nedir sorusunun en net cevabı, “otokratik liderin tersidir“ şeklinde verilebilir. Demokratik (katılımcı) lider; gücü ve yetkiyi diğerleriyle paylaşan, başkalarından da görüş almayı önemseyen lider türüdür. Demokratik lider örnekleri arasında en iyilerinden biri Mustafa Kemal Atatürk’tür. Türkiye Büyük Millet Meclisini (TBMM) kurup ülkemize cumhuriyet rejimini getiren Atatürk, bu yönüyle demokratik lider sınıfında yer alır.
Demokratik (Katılımcı) Lider Özellikleri Nelerdir?
Demokratik (katılımcı) lider özellikleri şunlardır:
- Demokratik liderler, sahip oldukları gücü diğerleriyle paylaşırlar.
- Astlarına yetki verip onların da tecrübe edinmesine katkı sağlarlar.
- Demokratik liderlerin bulunduğu ortamlarda kişiler, hukuka güvenir ve yasalara başvurur.
- Demokratik liderlik, katılımcılık esasına dayanır.
- Yerine getirilmesi gereken bir işi grup içerisinde dağıtır.
- Başkalarının fikirlerine de önem verirler.
3. Karizmatik Lider
Liderlik türleri listesindeki bir diğer lider tipi ise karizmatik liderdir. Karizmatik lider, düşünceleri ve davranışlarıyla toplumda duygusal etkiler bırakan kişilerin yer aldığı liderlik türüdür.
Karizmatik Lider Kavramını Öne Süren Kimdir?
Karizmatik lider kavramını 1947’de Sosyolog Max Weber ortaya atmıştır. Max Weber, “karizma” kavramını “karizmatik yetki” anlamında kullanmıştır.
Weber’e göre karizmatik yetki, liderlerde bulunan bir özelliktir ve kitleler, karizmatik yetkiye sahip olan bir lideri büyüleyici ve olağanüstü niteliklere sahip biri olarak görmektedir. Bu bağlamda Weber’e göre Hz. İsa gibi dini kişiler bir karizmatik liderdir. Nitekim 1940’lı yıllardan önce de karizma kavramı daha çok siyaset, din gibi alanlardaki liderler için kullanılmıştır.
Karizmatik Lider Özellikleri Nelerdir?
Karizmatik lider özellikleri şu şekilde açıklanabilir:
- Genel olarak toplumun güvenini kazanırlar.
- Kitleler üzerinde duygusal etkiler bırakırlar.
- Karizmatik liderlerde bir misyon ve vizyon duygusu vardır.
- Risk alabilirler.
- Karizmatik liderler, davaları uğruna kendilerini feda edebilirler.
Karizmatik Lider Risk Alır mı?
Evet, karizmatik liderler risk alırlar. Karizmatik liderler, hedeflerine ulaşmak ve inandıkları şeylere başkalarını da ikna etmek için çalışırlar. Karizmatik liderler, bu uğurda risk alırlar ve son derece fedakar davranırlar.
Karizmatik Lider Örnekleri Nelerdir?
Karizmatik lider örnekleri arasında yer alan isimler şöyle sıralanabilir:
- Mustafa Kemal Atatürk
- Mahatma Gandhi
- Hz. İsa
- Hz. Muhammed
- Adolf Hitler
Adolf Hitler, olumsuz özelliklere sahip olmasına karşın kitleleri etkileme gücüne sahip olduğu ve insanlar üzerinde belli duygular uyandırdığı için karizmatik lider sınıfında gösterilmektedir. Nitekim karizmatik lider tanımı, hem olumsuz hem de olumlu liderlik özelliklerini kapsamaktadır.
4. Hümanist (İlişki Odaklı) Lider
Liderlik türleri arasında bulunan bir diğer tip ise hümanist liderdir. Hümanist lider, astlarını koruyan ve kimi durumlarda ödül-ceza sistemine başvuran lider türüdür. Hümanist liderler, “babacan lider” olarak da adlandırılır. Hümanist liderler, kimi zaman astlarının görüşlerini de alırlar fakat kararı son tahlilde kendileri verirler. Bu yönleriyle demokratik liderlere benzerler. Ayrıca astları ile yakın ilişki kurmaya önem verdikleri için sadakate dayalı bir yönetim sistemini benimsedikleri söylenebilir.
5. Tam Serbesti Tanıyan/Liberal (Laissez-Faire) Lider
Liderlik türleri listesinin bir diğer maddesi ise tam serbesti tanıyan diğer adıyla liberal liderdir. Liberal lider, diğer adıyla tam serbesti tanıyan lider, yetkilerini kendisi sahiplenmeyip astlarına devreden lider türüdür. Liberal liderlerin olduğu topluluklarda kişiler özgürdür ve kendilerini yetiştirip çözüm üretirler. Liberal lider ise kişilere gerekli kaynağı sağlama görevini üstlenir.
6. Kurum İçi Ağ Oluşturucu Lider
Liderlik türleri arasında yer alan bir diğer madde ise kurum içi ağ oluşturucu liderdir. Kurum içi ağ oluşturucu lider, diğer kişilerle dengeli bir ilişki kurmaya çalışan ve “biz” anlayışına göre hareket eden lider tipidir. Kurum içi ağ oluşturucu liderler, denge kurmayı önemser ve “ben” anlayışından uzaktırlar.
7. Doğal Lider
Liderlik türleri arasında gösterilen bir diğer kavram ise doğal liderdir. Doğal lider, bir otorite tarafından seçilmemesine rağmen grubun benimsediği lider tipidir. Doğal liderlerin resmi olarak yetkisi bulunmaz ancak kimi zaman bir yasal lidere göre insanlar üzerinde çok daha etkili olabilir. Doğal lider, yönlendirme gücüne sahiptir.
8. Bürokratik Lider
Liderlik türleri arasında bürokratik lider de yer alır. Bürokratik lider; hiyerarşik bir yapılanmada görev alan, görev tanımının bir yönetmelik çerçevesinde önceden belirlendiği bir liderlik tipidir. Bürokratik liderler daha çok memur zihniyetine göre hareket eder.
9. Dönüşümcü Lider
Liderlik türleri arasında dönüşümcü lider de yer almaktadır. Dönüşümcü lider, geleceğe yönelik tasarladığı bir vizyon doğrultusunda yenilikçi ve yaratıcı faaliyetlerde bulunan liderlik tipidir. Dönüşümcü lider, astlarını da bu amaca yönelik çalışmaları için motive eder. Dönüşümcü liderler, kendilerini takip eden kişilerin de değişip dönüşmesini sağlar. Kurumsal anlamda da bir değişim ve dönüşüm yaratılmasına aracı olurlar.
10. Vizyoner Lider
Liderlik türleri listesinin bir diğer maddesi ise vizyoner liderdir. Vizyoner lider, geleceği öngörerek örgüt ya da topluluk için koyduğu hedefleri gerçekleştirmek amacıyla astlarını harekete geçiren bir liderlik tipidir. Vizyoner lider, hedef belirleme alanında yetkindir.
11. Süper Lider
Liderlik türleri arasında bulunan bir diğer kavram ise süper liderdir. Süper lider, yetkisini diğer grup üyeleriyle paylaşan ve onları kendisine bağımlı kılmayan lider tipidir. Süper lider, liderliğini izleyiciler ile paylaşır, onlara da yetki ve görev verir. Süper liderler, “beni takip et” anlayışına ters bir yaklaşıma sahiptir ve kendi kendilerinin lideridir.
12. Dağıtımcı Lider
Liderlik türleri arasında yer alan bir diğer lider tarzı ise dağıtımcı liderdir. Dağıtımcı lider, gruptaki her kişinin lider olması gerektiğini düşünen ve sorumluluğu paylaştıran bir lider tipidir. Bu yönüyle dağıtımcı liderin demokratik lider ile benzer özellikler taşıdığını söylemek mümkündür. Dağıtımcı liderlik yaklaşımı; demokrasi, paylaşım ve iş birliği gibi kavramları kapsar ancak bu kavramlardan daha geniş bir anlama sahiptir.
13. Kültürel Lider
Liderlik türleri arasında kültürel lider de yer alır. Kültürel lider, var olan bir kültürü mevcut örgüt içinde sürdürme ya da yeni bir kültür oluşturma gibi amaçlarla hareket eden lider türüdür. Dolayısıyla kültürel liderler, bir denge rolü üstlenir. Kültürel liderler, kültürü sürdürme ya da yeni kültür oluşturma görevlerini sadece örgüt içinde değil hayatın başka alanlarında da uygulayabilir.
14. Hizmetkâr Lider
Liderlik türleri arasında bulunan bir diğer kavram ise hizmetkâr liderdir. Hizmetkâr lider, bireylerin arzu ve isteklerini yerine getirmek amacıyla çalışan lider türüdür. Hizmetkâr lider, etkili iletişime ve iş birliğine önem verir. Hizmetkâr liderler kendilerini adeta örgüt ya da topluluk üyelerine hizmet etmeye adamıştır. Hizmetkâr lider örnekleri arasında Dr. Refik Saydam gösterilebilir. Dr. Refik Saydam, sosyal yardım ve sağlık alanlarında verdiği sayısız hizmet nedeniyle hizmetkâr lider sınıfında gösterilir.
15. Etkileşimci Lider
Liderlik türleri arasında etkileşimci lider de yer almaktadır. Etkileşimci lider, rutin işlerin geliştirilmesine yönelik çalışan, hem geçmişe hem de geleneklere bağlı bir lider tipidir. Etkileşimci lider, takipçileri motive etmek için yüksek performans gösterenlerin kişisel gereksinimlerini karşılamasına olanak sağlar. Etkileşimci liderlik tıpkı dönüşümcü liderlik gibi örgütün gelişmesi için çalışır fakat dönüşümcü liderlik daha çok gelecek ile ilgilenir, yenilikçidir.
16. Etik Lider
Liderlik türleri arasında bulunan bir diğer kavram etik liderdir. Etik lider, sadece yasalara uygun değil mesleki etik kurallarına da uygun bir şekilde hareket etmeyi amaçlayan lider tipidir. Etik liderler, etik değerleri, bulundukları sisteme dahil etmeye çalışırlar. Doğruluk ve karakter odaklı bir şekilde faaliyet gösterirler. Etik liderler, demokrasinin sağlıklı bir şekilde işlemesi için en uygun liderlik tarzı olarak ele alınır.
